|
Məktəblərdə
təbiətin, onun sərvətlərinin öyrənilməsi ibtidai
siniflərdən başlanır. Təbiətşünaslıq fənnini
tədris edərkən mən ancaq qanun və anlayışları
şagirdlərə öyrətməklə kifayətlənmirəm, onların
diqqətini fənlər arasında olan əlaqəyə, ekoloji
məsələlərə cəlb etməyə çalışıram. Çünki
şagirdlərin möhkəm və keyfiyyətli biliyə malik
olmalarında fənlərarası əlaqə böyük rol oynayır.
 Təbiətdən
kənar elm yoxdur, bütün fənlər təbiətlə
əlaqədardır. Ümumiyyətlə, təbiətşünaslığın
tədrisində inteqrasiya (fənlərarası əlaqə)
yaratmaq o qədər də asan deyil. Bu əlaqə ya
keçilən mövzu ilə eyni vaxtda, ya da əvvəlcədən
yaranmalıdır. Təbiətşünaslıq fənni şagirdə ilk
anlayışları verir, hələ şagirdin təsəvvür
etmədiyi fənlərə ilk yolu, cığırı açır. Ona görə
də bu bizim işimizdə olduqca diqqətli və səbrli
olmağı tələb edir. Yeni bir anlayışla tanış olan
şagirdin hər sualına səbrlə yanaşmaq lazım
gəlir.
Təbiətşünaslıq
əsasən fizika, biologiya, kimya, coğrafiya
elmləri ilə daha çıx əlaqədardır, lakin
riyaziyyat, ədəbiyyat, əmək, rəsm kimi
fənlərdən də yan keçmək olmur. Odur ki,
çalışıram keçdiyim mövzudan asılı olaraq dərsin
gedişində fənlərarası əlaqə yaradım.
"Yer və Günəş
sistemi" mövzusunu keçərkən fizika, coğrafiya
fənləri ilə sıx əlaqə yaradıram. Astronomiya ilə
bağlı Yerin, Günəşin forması, ölçüləri,
ulduzlar, bürclər haqqında ilk anlayışları
mənimsədirəm. "Materiklər" mövzusunda şagirdlər
gələcəkdə tədris olunacaq coğrafiya fənni ilə
tanış olurlar. "Havanın tərkibi, xassələri"
mövzusunda ekologiya (havanın mühafizəsi),
biologiya (havanın rolu), kimya (tərkibi),
fizika (sıxılması, elastikliyi) fənlərinə aid
bilikləri məişətdə baş verən, şagirdlərin hər
gün rast gəldiyi hadisələrlə əlaqələndirməyə
çalışıram.
"Külək,
küləyin təbiətdə gördüyü işlər" mövzusunda
fizika (külək enerjisindən istifadə,
elektrostansiyalar), coğrafiya (buludların əmələ
gəlməsi, yağıntıların tənzim edilməsi) fənləri,
"Su-həlledicidir" mövzusunda bir neçə fənlə
əlaqə yaradıram: fizika - suyun 3 halı, kimya -
maddə hissəcikləri, həlledici, həll olan və həll
olmayan maddələr haqqında ilk məlumatlar, faizlə
qatılıq anlayışı, riyazi hesablamalara
əsaslanmaqla - məhlul hazırlama qaydası.
"Dağ
süxurları" mövzusunda coğrafiya fənni ilə əlaqə
yaradılır: faydalı qazıntıların müəyyən
işarələri, xəritə ilə iş qaydası, əraziləri
xəritədə göstərmək və s. haqqında ilkin
məlumatlar verilir.
Ədəbiyyat
fənni ilə əlaqədar yeni terminləri yazı
taxtasına yazaraq yazılış qaydası ilə tanışlıq
aparılır. Əmək dərsində sinifdə "Küləyin gücü"
mövzusuna aid fırlanğıcın modeli düzəldilir və
s.
Təbiətşünaslıq
həyatla, təbiətlə əlaqədar olduğu üçün otaq ağac
bitkiləri, açıq havada kol üzərində müşahidə
aparmağı, onlara qulluq qaydalarını öyrədirəm.
Təbiətşünaslığın təbiətlə bağlı olan elmlərin
əlifbası olduğunu nəzərə alaraq, ilk elementar
anlayışların şagirdin yaddaşına nə dərəcədə həkk
olunacağına məsuliyyət daşıdığımız üçün gərək
biz öz işimizdən səmərəli istifadə edək.
Rəfiqə MƏMMƏDOVA,
Bakıdakı 170 nömrəli orta məktəbin müəllimi |
|
