|
20 nömrəli məktəb-liseyin ingilis dili müəllimi
Samirə Abbasovanın "açıq dərs"i dinlənildi
 Hazırda
informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının
inkişaf etdiyi bir dövrdə bütün sahələrdə
İKT-nin tətbiqi prosesi gedir. Dünyanın bir çox
aparıcı ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda da
sistemli şəkildə təhsil sisteminin
informasiyalaşdırılması həyata keçirilir. "Azərbaycan
Respublikasının ümumtəhsil məktəblərinin
informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə
təminatı Proqramı (2005-2007-ci illər)" və
"2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında
təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə
Dövlət Proqramı"na uyğun olaraq son illər bu
istiqamətdə əhəmiyyətli addımlar atılmış,
respublikamızın, demək olar ki, bütün təhsil
müəssisələri kompüter və digər yeni texnologiya
avadanlıqları, İnternet şəbəkəsi ilə təmin
olunmuş, ayrı-ayrı fənlər üzrə elektron təlim
materialları və əyani vəsaitlər hazırlanmış,
minlərlə müəllim İKT üzrə treninqlərdən
keçmişdir.
Lakin bu, işin yalnız bir tərəfidir. Əsas məqsəd
təlim prosesində İKT-dən effektiv istifadə
etməklə şagirdlərdə müasir dövrün tələblərinə
uyğun bilik və vərdişlər formalaşdırmaqdan
ibarətdir. Sübut olunmuşdur ki, elmin əsaslarını
öyrənərkən tədris prosesində
informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının
tətbiqi təlimin effektivliyini artırır,
öyrənənlərdə biliklərə müstəqil yiyələnmək,
öyrənilən fənnin qanunauyğunlaqlarını
proqnozlaşdırmaq qabiliyyəti aşılayır, həmçinin
informasiya cəmiyyətində intellekti fəaliyyətə
hazırlayır.
Azərbaycanda təhsil sisteminin
informasiyalaşdırılmasında müəllimlərin rolu
olduqca böyükdür. Məhz müəllim məktəbdə informa siya
texnologiyalarının əsas istifadəçisi kimi çıxış
edərək yeni vasitələrlə tədrisin effektivliyini
təmin etmiş olur. Faktiki olaraq təhsilin
informasiyalaşdırılmasının uğuru müəllimlərin
İKT sahəsində biliklərindən və bu biliklər
vasitəsilə tədrisi yeni formatda qurmasından
asılıdır. Buna görə də onların texnoloji
hazırlığı son dərəcə mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Son illər ölkəmizdə müəllimlərin İKT sahəsində
biliklərinin artırılması istiqamətində
məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Məhz
bunun nəticəsində hazırda məktəblərimizdə tədris
prosesini İKT-nin tətbiqi ilə quran, dərslərində
interaktiv təlim üsullarından səmərəli istifadə
edən novator müəllimlərin fəaliyyət göstərməsi
sevindirici haldır. Onlardan biri də Arif
Hüseynzadə adına 20 nömrəli məktəb-liseyin
ingilis dili müəllimi Samirə Abbasovadır. Samirə
müəllim bu sahədəki bacarığını mayın 13-də
keçdiyi "açıq dərs"də nümayiş etdirdi.
V "q" sinfində bütünlüklə ingilis dilində
aparılan dərsin mövzusu "Ərzaq" idi. Dərsdə fəal
təlimin qruplarla iş, əqli hücum, müqayisə,
işgüzar səs-küy, diskussiya üsullarından
bacarıqla istifadə olundu, təbiətşünaslıq,
riyaziyyat və musiqi fənləri ilə inteqrasiya
yaradıldı.
İKT-nin tətbiqi ilə qurulmuş dərsin bütün
mərhələlərində ayrı-ayrı materillar-şəkillər,
suallar, yeni sözlər, mətn, cümlələr,
tapşırıqlar, dialoqlar və krossvord şagirdlərə
monitorda təqdim olundu. Dərsdə iştirak edən 9
şagird "Meyvələr" və "Tərəvəzlər" adı altında 2
qrupa ayrılmışdı.
Samirə müəllim və V "q" sinfinin şagirdləri
qonaqları salamladıqdan sonra dərsdə səmimi
atmosferin və xoş əhvali-ruhiyyənin yaradılması
məqsədilə meyvə və tərəvəzlər haqqında "Sən nəyi
xoşlayırsan?" adlı mahnı oxundu. Mahnını
uşaqlarla bərabər, monitorda bir-birini əvəz
edən məzəli və şən personajlar da oxudu. Sonra
müəllim şagirdlərlə ümumi mövzularda (havanın
necə keçməsi, gündəlik iş rejimi, sağlamlığın
qorunması və s.) söhbət etdi.
Bütün bunlardan sonra dərsin ilk
mərhələsi-motivasiyanın yaradılması üzrə iş
aparıldı. "Siz ərzaq almaq üçün hara gedirsiz"
sualına cavab tapmaq üçün beşincilərə monitorda
4 şəkildən (muzey, park, məktəb, supermarket)
ibarət test nümayiş etdirildi və onlar cavabı
asanlıqla müəyyən etdilər.
Növbəti mərhələdə supermarketdən nə almağın
mümkün olması ilə bağlı tədqiqat aparıldı.
Uşaqlar göstərilən ərzaqların adlarını tələffüz
etdilər. Aydın oldu ki, oradan müxtəlif ərzaqla
yanaşı, tərəvəzləri də almaq olar. Qruplar
növbəti slaydda əks olunan tərəvəzlərin adlarını
dedilər. Onların bir neçəsinin adını isə
müəllimin köməyi ilə öyrəndilər və beləliklə, bu
dərsdə şagirdlər 4 yeni sözlə tanış oldular.
Bundan başqa, beşincilər "yemək" felinin
müxtəlif şəkillərdə işlənməsini və "şorba"
sözünü öyrəndilər. Sonrakı slaydlarda yeni
sözlərə aid şəkillər nümayiş etdirildi və onlara
aid cümlələr verildi. Uşaqlar bu cümlələrin
düzgün yazılışına diqqət yetirdilər və ucadan
oxuyaraq dəqiq tələffüz etməyi öyrəndilər.
Müəllimin təklifi ilə onlar bu sözlərə aid
özləri də cümlələr qurdular və maraqlı fikirlər
səsləndirdilər.
Dərsin növbəti mərhələsində şagirdlər göstərilən
şəkildə meyvə və tərəvəzlərin adlarını dedilər
və müəllimin bunlara aid oxuduğu sualları
cavablandırdılar. Verilən informasiyadan aydın
oldu ki, kim hansı meyvə və ya tərəvəzi xoşlayır,
onların valideynləri dünən supermarketdən nə
alıb və s.
Sonrakı slaydda bu dərsdə yeni öyrənilən söz və
söz birləşmələrinin işləndiyi "Supermarket" adlı
mətn verildi. Samirə müəllim mətndəki hər
cümləni bir şagirdə oxutdurdu və onlar mətnə
aid verilən sualları cavablandırdılar.
Sonrakı "Bilirsinizmi?" slaydında ingilislərin
qidalanmasına aid informasiya beşincilərin
diqqətinə çatdırıldı. Onlar ingilislərin gündə
neçə dəfə, saat neçədə yemək yediklərini,
sıyığı xoşlamadıqlarını, çörəyi yalnız şorba ilə
yediklərini öyrəndilər. Sonra sorğu vasitəsilə
azərbaycanlıların və ingilislərin yemək saatları,
ən çox nə ilə qidalandıqları, nəyi daha çox
xoşladıqları müzakirə olunaraq müqayisələr
aparıldı.
Samirə Abbasova dərsin ümumiləşdirmə
mərhələsində qruplara bir neçə tapşırıq verdi.
Birinci tapşırıqda təqdim olunan tərəvəzlərə
uyğun rəngləri seçmək tələb olunurdu. Beşincilər
bu tapşırığın öhdəsindən tez gəldilər və hər
qrupdan bir nümayəndə cavabı yazılı şəkildə
müəllimə təqdim etdi. Samirə müəllim daha çox
aktiv olan, çeviklik və sıx əməkdaşlıq nümayiş
etdirən qrupu ulduzla mükafatlandırdı.
Ümumiyyətlə, hər bir tapşırıqdan sonra fərqlənən
qrupa ulduz təqdim olunurdu və bu da qruplar
arasında yarış ab-havasının yaranmasına səbəb
olurdu. Qrup üzvləri tapşırıqları daha tez həll
etməyə çalışsalar da, səhvsiz yerinə
yetirilməsinə və cavabların düzgün olmasına
ciddi fikir verirdilər. Qeyd etmək lazımdır ki,
Samirə Abbasova dərsboyu şagirdlərin daha fəal
olmasına xüsusi diqqət yetirirdi. O, uşaqlara
müəyyən məsələ ilə bağlı istiqamət verir, sonra
isə müstəqil işləmələri üçün şərait yaradırdı.
Müəllim şagirdlər arasında fikir mübadiləsinə,
şagirdin verdiyi cavaba yoldaşlarının əlavələr
etməsinə çalışırdı. Bu da cavabların daha dolğun,
nəticələrin daha ətraflı və dəqiq alınmasına
səbəb olurdu. O, obyektivliyin təmin olunması
məqsədilə qiymətləndirmə prosesində şagirdlərin
də iştirakını təmin edir və qiymətləndirməni
onların fikirlərini nəzərə almaqla aparırdı.
Növbəti tapşırıqda verilən 6 cümlədə sözlər
qarışıq yazılmışdı. Uşaqlar sözlərin yerini
müəyyən edərək cümləni düzgün qurdular.
Bu dərsin əsas məqsədi yeni sözləri öyrətməklə
şagirdlərin ingilis dilində danışıq bacarığını
inkişaf etdirmək olsa da, Samirə müəllim
əvvəllər öyrədilən qrammatik biliklərin
möhkəmləndirilməsinə də səy göstərirdi. Bu
dərsdə şagirdlər felə aid bir neçə tapşırıq
yerinə yetirdilər. Belə tapşırıqlardan biri kimi
qaydalı və qaydasız felləri seçərək 2 sütunda
yerləşdirdilər. Daha sonra verilən felləri
inkarda işlətdilər.
Növbəti slaydda monitorda müxtəlif meyvə-tərəvəz
və 2 boş səbət göründü. Hər qrup öz adına uyğun
meyvə və tərəvəzi seçərək boş səbətə yerləşdirdi.
Digər bir tapşırıqda şagirdlər ərzağı soyuducuya
yığmalı idilər. Onlar bu işi bacarıqla yerinə
yetirdilər və adlarını deməklə müxtəlif ərzaq
məhsullarını soyuducuya qoydular. Uşaqlar
müəllimin sualına cavab olaraq bildirdilər ki,
gül, maşın, dovşan, torşer və kompüter ərzaq
olmadığı üçün qıraqda qaldı.
Növbəti tapşırıq isə məktəblilərin daha çox
marağına səbəb oldu və onlar bu işi çox həvəslə
yerinə yetirdilər. Slaydda "A" və "B"-nin
dialoqu verildi və qruplara bu dialoqu
tamamlamaq tapşırıldı. Həmin işi yerinə
yetirərkən qrup üzvləri arasında böyük canlanma
yarandı. Hər bir şagird yeni sözlərdən istifadə
etməklə öz versiyasını təklif edirdi və müzakirə
əsasında dialoqu davam etdirmək üçün daha çox
məntiqi, eyni zamanda maraqlı və məzəli cümlələr
seçilirdi. Beləliklə, dialoqu daha yaxşı quran
qrup sonda ulduz qazandı.
Beşincilər dərsdə daha sonra yeni öyrəndikləri
söz və söz birləşmələrindən istifadə etmək,
onları cümlələrdə işlətmək və suallara cavab
verməklə bir neçə tapşırığı da yerinə yetirdilər.
Dərsin yaradıcı tətbiqetmə mərhələsində
şagirdlərə krossvord təqdim olundu. Uşaqlar
krossvordu düzgün həll edərək sözləri tapandan
sonra qarşıya qoyulmuş əsas məqsədə nail oldular
və lövhədə "tərəvəz" sözü alındı.
Samirə müəllim öz müşahidələrinə əsasən
şagirdləri fəaliyyətlərinə görə qiymətləndirdi
və ev tapşırığı verdi. Beşincilərə bu dərsdə
yeni öyrəndikləri sözləri, söz birləşmələrini və
feli işlətməklə dialoq qurmaq tapşırıldı.
Dərsin sonunda "Supermarket" adlı mahnı səsləndi.
Dərs başa çatdıqdan sonra müzakirəsi aparıldı.
Dərsi dinləyən müəllimlər öz çıxışlarında Samirə
Abbasovanın və şagirdlərin yüksək səviyyədə
hazırlıqlı olduqlarını, müəllimin öz məqsədinə
çatdığını, şagirdlərin mövzu ilə bağlı
fikirlərini ingilis dilində ifadə etməyə nail
olduqlarını, tapşırıqların öhdəsindən bacarıqla
gəldiklərini bildirdilər. Dərsdə İKT-dən və
interaktiv təlim üsullarından geniş istifadə
olunması və fənlərarası inteqrasiyanın
yaradılması müsbət hal kimi dəyərləndirildi.
Hicran ƏKBƏROVA |
