|
 Azərbaycan
Respublikasının ümumtəhsil məktəbləri üçün
ədəbiyyat fənn kurikulumu konseptual sənəd
olmaqla ədəbiyyat təliminin məqsəd və
vəzifələrini, təlim pillələri üzrə məzmun
xətlərini və standartlarını müəyyənləşdirir.
Sənədin layihə şəklində çap edilməsi biz
ədəbiyyat müəllimlərinin onunla daha yaxından
tanış olmağımıza, sənədlə bağlı fikirlərimizi
bir-birimizlə bölüşməyə imkan yaratdı. Sənədin
"Fənnin əhəmiyyəti, məqsəd və vəzifələri"
bölməsində bugünkü sagirdlərin gələcəkdə vətən
təəssübünü çəkən qeyrətli vətəndaş olmasında,
müasir, humanist, demokratik dünyagörüşlü
gənclərin yetişməsində bədii söz sənətimizin
rolu əhatəli olaraq əks etdirilmişdir. Sənədlə
ilkin tanışlıqda yeniyetməlik və gənclik illərim
gözlərim önündə canlandı. Belə ki, hazırda
tədris etdiyim fənnin hələ məktəb illərindən
həyata baxışımın, insanlara, ətrafımda baş verən
hadisələrə münasibətimin düzgün
formalaşmasındakı istiqamətini; söz ehtiyatına,
rəvan nitqə, müstəqil düşüncəyə sahiblənməyimdə
əvəzsiz köməyini və bununla da həyatımda
əhəmiyyətli rol oynayaraq bu gün sevə-sevə
tədris etdiyim fənn üzrə müəllim olmağımı
qazandırmasını xatırladım.
Sənədin "Ədəbiyyat fənn kurikulumu və onun
xarakterik cəhətləri" bölməsində hər bir
şagirdin ümumi inkişafını, maraq və meyillərini
nəzərə almaqla onun təhsili, tərbiyəsi və
inkişafı üçün optimal şərait yaradılmasını,
şagird bacarıqlarının inkişaf istiqamətlərini
dəqiqləşdirməyi nəzərdə tutması fənn
kurikulumlarının özəlliyidir. Bu, mənim təhsil
aldığım illərdən (1980-1990) tamamilə fərqlənən
struktur cəhətlərdir. Təqdir ediləsi haldır ki,
Vətənimizin inkişafı üçün mühüm olan kamil,
mükəmməl şəxsiyyətin formalaşdırılması sənəddə
təhsilin əldə edəcəyi ən ali məqsəd kimi
izlənilir. Şagirdlərin fərdi xüsusiyyətlərinə
əsaslanaraq şəxsiyyətyönümlü təlim şəraitinin
yaradılması, onlarda düşünmə, emosional və
hərəki bacarıqların formalaşdırılması sənədin
əsas qayəsini təşkil edir.
Bu, danılmaz faktdır ki, soy-kökünə bağlı,
xalqının keçmişinə bələd olmayan insan yaxşı
vətəndaş ola bilməz. R.Rzanın "Çinar" şeirində
deyildiyi kimi:
Belə məğrur dayanmaqda haqlıyam,
Mən kökümlə bu torpağa bağlıyam.
Bu misraları oxuyan, ədəbiyyat dərsliklərində
ədəbi nümunələrlə tanış olan şagird
əxlaqi-mənəvi keyfiyyətlərə zaman-zaman
yiyələnir. Ədəbiyyat fənn kurikulumu ədəbiyyat
fənninin tədrisindən irəli gələn bu cəhətləri
sadalayaraq rəsmi sənəd olmaqla yanaşı, fənni
tədris edən müəllimlərə yol göstərən, məsləhət
verən bir topludur. Buradakı məzmun xətləri ilə
bağlı əsas və alt- standartlar təhsil
pillələrini özündə əks etdirən ayna təsiri
bağışlayır. Belə ki, müəllim bu sənədlə
tanışlığında janrların, bədii təsvir və ifadə
vasitələrinin şagirdlərin yaş səviyyəsinə,
mənimsəmə potensialına uyğun olaraq
sinifdən-sinfə necə dəyişdiyini, hansılara hər
il bir daha qayıtmağın zərurətini əlavə vəsaitə
ehtiyac olmadan görür. Məsələn, "Ədəbiyyat və
həyat həqiqətləri" məzmun xəttinin ədəbi
janrları, bədii təsvir və ifadə vasitələri ilə
bağlı alt-standartların siniflər üzrə
dəyişməsinə diqqət yetirək:
V
sinif - 1.1.1. Müxtəlif vəznli şeirlərdə və
sadə süjetli ədəbi nümunələrdə (nağıl, təmsil,
hekayə) tanış olmayan sözlərin mənalarını
lüğətdən istifadə etməklə izah edir.
1.1.5. Müxtəlif vəznli şeirlərdə və sadə süjetli
ədəbi nümunələrdə (nağıl, təmsil, hekayə) bədii
təsvir vasitələrini (epitet, təşbeh)
müəyyənləşdirir.
VI sinif - 1.1.1. Müxtəlif vəznli şeirlərdə və
süjetli ədəbi nümunələrdə (nağıl, təmsil,
hekayə, əfsanə, rəvayət, dastan) tanış olmayan
sözlərin mənalarını lüğətdən, sorğu
kitablarından istifadə etməklə izah edir.
1.1.5. Müxtəlif vəznli şeirlərdə və süjetli
ədəbi nümunələrdə (nağıl, təmsil, hekayə,
əfsanə, rəvayət, dastan) bədii təsvir və ifadə
vasitələrini (epitet, təşbeh, mübaliğə, bədii
sual) müəyyənləşdirir.
Sənədin alt-standartlarında müşahidə olunan
təqdirəlayiq cəhətlərdən biri də şagirdlərin
bədii nümunələrdə tanış olmayan sözlərin
müxtəlif axtarış mənbələrindən: lüğətdən, sorğu
kitablarından, elektron lüğətlərdən,
ensiklopediyalardan, İnternet məlumatlarından
yararlanaraq tapılmasını tövsiyə etməsidir. Bu
da sənədin ənənəvi metodları (lüğət, sorğu
kitabı, ensiklopediya) inkar etmədən müasir
təhsil texnologiyasını (İnternet, elektron
lüğət, virtual ensiklopediya) vəhdətdə tutaraq
öyrənməyə istiqamətləndirdiyinə gözəl bir
nümunədir.
Bütün müsbət keyfiyyətləri ilə yanaşı sənəddə,
mənim fikrimcə, müəllim üçün qaranlıq qalan,
genişliyi ilə izah olunmayan bəzi məqamlar da
var.
Ola bilər ki, sənəddə mənim üçün anlaşılmayan
bəzi məqamlar digər müəllim yoldaşlarım üçün tam
anlaşıqlıdır. İstərdim ki, ictimaiyyətin diqqət
mərkəzində olan kurikulumların müzakirəsinə
geniş yer verməklə bizlərə kömək etsinlər.
Sonda isə fikirlərimi bu sözlərlə bitirmək
istəyirəm. Bir neçə il ərzində ərsəyə gələn
ədəbiyyat fənn kurikulumunda yaradıcı əməyin,
məsuliyyətli yanaşmanın izləri tam aydınlığı ilə
görünür. Buna görə sənədin hazırlanmasına əmək
sərf edən bütün şəxslərə minnətdaram. Bu sənəd
müəllimlərə istiqamət verməklə yanaşı, tədris
etdiyimiz fənnin Azərbaycan övladları üçün nə
qədər zəruri olduğunu vurğulayaraq bizdən
işimizə məsuliyyətlə yanaşmağı, durmadan,
usanmadan öyrənməyi tələb edir.
Könül MUSTAFAYEVA,
Mingəçevir şəhəri 19 nömrəli
tam orta məktəbin Azərbaycan
dili və ədəbiyyat müəllimi |
|
