|
 Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin
17 aprel 2006-cı il tarixli 1414 nömrəli
Sərəncamı ilə təsdiq olunmuş "Xüsusi istedada
malik uşaqların (gənclərin) yaradıcılıq
potensialının inkişafı üzrə Dövlət Proqramı" son
illərdə respublikamızda istedadlı uşaq və
gənclərin aşkara çıxarılması, onların potensial
imkanlarının inkişaf etdirilməsi istiqamətində
atılan ən mühüm addımlardandır. Proqramın əsas
məqsədləri respublikanın ümumtəhsil
müəssisələrində mövcud olan istedad potensialını
vaxtında müəyyənləşdirib onun inkişafını təmin
etmək üçün xüsusi tədbirlər həyata keçirməkdən,
ölkə ictimaiyyətinin diqqətini bu vacib
məsələnin həllində yaxından iştiraka
yönəltməkdən, istedadlı uşaq və gənclərin
inkişafına dövlət qayğısını gücləndirməkdən
ibarətdir.
İstedadlı şagirdlər üçün səmərəli və keyfiyyətli
təhsil şəraiti yaratmaq və onların davamlı
inkişafını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan
Respublikası təhsil nazirinin 22 iyun 2010-cu il
tarixli 835 nömrəli əmrinə əsasən respublikanın
8 bölgəsi - Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir, Şirvan,
Şəki, Lənkəran, Ağdaş, Quba şəhərlərində xüsusi
lisey siniflərinin təşkil edilməsi də Dövlət
Proqramı çərçivəsində həyata keçirilən mühüm
tədbirlərdəndir.
İlk dəfə xüsusi lisey siniflərinin V sinfinə
qəbul Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 2
sentyabr 2010-cu il tarixli 1199 nömrəli əmri
ilə 6-7 sentyabr 2010-cu il tarixlərində həyata
keçirildi. Qəbul imtahanlarında şagirdlərin
funksional bilikləri ilə yanaşı, sosial bilik və
bacarıqlarını, məntiqi təfəkkürünü yoxlayan
xüsusi qiymətləndirmə vasitələrindən istifadə
edildi.
 2010-2011-ci
dərs ilində xüsusi lisey siniflərinə qəbul
olunmuş şagirdlər bir il təhsil aldıqdan sonra
onların nailiyyətlərini izləmək məqsədi ilə
təhsil nazirinin "İstedadlı şagirdlər üçün
xüsusi lisey siniflərində oxuyan VI sinif
şagirdlərinin qiymətləndirilməsi barədə" 26
oktyabr 2011-ci il tarixli 1720 nömrəli əmri ilə
nazirliyin Monitorinq və qiymətləndirmə şöbəsi
tərəfindən 28 oktyabr 2011-ci il tarixdə xüsusi
lisey siniflərinin fəaliyyət göstərdiyi 8
bölgədə - Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir, Şirvan,
Şəki, Lənkəran, Ağdaş, Quba şəhərlərində
imtahanlar keçirildi. İmtahanlarda Azərbaycan
dili və riyaziyyat fənlərinin hərəsindən 25 sual
olmaqla ümumilikdə 50 sualdan ibarət xüsusi
qiymətləndirmə vasitələrindən istifadə edildi.
İmtahanlarda istifadə olunmuş qiymətləndirmə
vasitələri əsasında hər bir test tapşırığının
məqsədi müəyyənləşdirilmiş, bu məqsədlər hər
fənn üzrə tələb olunan meyarlara əsasən
qruplaşdırılmışdır. Nəticədə Azərbaycan dili
fənnindən şagirdlərin şifahi nitq, yazı,
bilikləri əlaqələndirmək və nəticə çıxarmaq,
mətndə məlumat verilmədiyi halda bilik və
bacarıqlardan istifadə, məlumatı ümumiləşdirərək
qruplaşdırmaq, fikrə münasibət bildirmək, fikri
rabitəli şəkildə ifadə etmək, fəndaxili
inteqrasiya bacarıqları, dil qaydalarını bilmək,
nitqin dəqiqliyi və söz ehtiyatı, məntiqi
təfəkkürü, riyaziyyat fənnindən isə eyni
ədədləri ekvivalent formalarda ifadə etmək,
hesablamalar aparmaq, aldığı nəticələrin
reallığa uyğunluğunu yoxlamaq, müxtəlif
situasiyalardakı problemləri cəbri şəkildə ifadə
etmək və araşdırmaq, cəbri prosedurları yerinə
yetirmək, həndəsi fiqurların xassə, əlamət və
münasibətlərini tətbiq etmək, ehtimal əsasında
hadisənin başvermə mümkünlüyünü proqnozlaşdırmaq
bacarıqları qiymətləndirilmişdir.
Azərbaycan dili və riyaziyyat fənlərindən qeyd
edilmiş meyarlar əsasında 8 məktəbin hər birinin
nəticələri ayrı-ayrılıqda təhlil edildikdən
sonra aparılan təhlillərin nəticələri müvafiq
rayon (şəhər) təhsil şöbələrinə məktub şəklində
göndərilmiş, bəzi tövsiyələr qeyd edilmişdir.
Həmin tövsiyələr sırasında şagirdlərin aşağı
nəticə göstərdiyi meyarlar üzrə nəticələrin
qənaətbəxş sayılması üçün xüsusi lisey
siniflərində Azərbaycan dili və riyaziyyat
fənlərini tədris edən müəllimlərin yeni didaktik
və metodik prinsiplər əsasında təlim prosesinin
qurulması, müasir təlim strategiyaları,
interaktiv və inteqrativ təlim metodları və yeni
qiymətləndirmə sistemi sahəsindəki biliklərini
daha da artırması önə çəkilmişdir.
Aparılan təhlillər göstərdi ki, 2010-2011-ci
dərs ilində xüsusi lisey siniflərinə qəbul
olunmuş və hazırda VI siniflərdə təhsil alan 128
nəfər xüsusi istedada malik şagirdin Azərbaycan
dili fənnindən nitqin dəqiqliyi və söz
ehtiyatını yoxlayan suallara cavabları
qənaətbəxşdir (92,2%). Azərbaycan dili fənni
üzrə əsas məzmun xətlərindən biri olan dil
qaydaları şagirdlərdən çox yüksək səviyyə tələb
etməsə də ən aşağı göstərici dil qaydalarını
yoxlayan suallara verilən cavabların faizi
olmuşdur (56,3%). Bu səbəbdən dil qaydalarının
şagirdlər tərəfindən daha yaxşı mənimsənilməsi
üçün onların sadəcə olaraq əzbərlənməsi deyil,
onlardan nitq bacarıqlarının inkişafı üçün
istifadə edilməsi məqsədəuyğundur.
Riyaziyyat fənnindən ən yüksək göstərici həndəsi
fiqurların xassə, əlamət və münasibətlərini
tətbiq etmək bacarıqlarını yoxlayan suallara
verilən cavablarda müşahidə edilir. Bu
bacarıqlar üzrə müvəffəqiyyət faizi 67,97%-dir.
Ən aşağı göstərici isə sadə ehtimal əsasında
hadisənin başvermə mümkünlüyünü proqnozlaşdırmaq
bacarıqlarına aiddir: 37,50%.
Azərbaycan dili fənnindən imtahan vermiş VI
sinif şagirdlərinin nəticələrinə görə ilk 3 yeri
Sumqayıt şəhər Təbiət elmləri təmayüllü
gimnaziya, Gəncə şəhər 27 nömrəli fizika-riyaziyyat
və informatika təmayüllü lisey, Şəki şəhər 19
nömrəli tam orta məktəb tutmuşdur. Riyaziyyat
fənnindən isə müvəffəqiyyət sıralanması belədir:
Sumqayıt şəhər Təbiət elmləri təmayüllü
gimnaziya, Şəki şəhər 19 nömrəli tam orta
məktəb, Gəncə şəhər 27 nömrəli fizika-riyaziyyat
və informatika təmayüllü lisey.
8 məktəbin hamısında riyaziyyat fənnindən ən
aşağı göstərici sadə ehtimal əsasında hadisənin
başvermə mümkünlüyünü proqnozlaşdırmaq
bacarıqlarını yoxlayan suallara verilən cavablar
üzrə olsa da, Sumqayıt şəhərində imtahan vermiş
VI sinif şagirdlərinin bu meyar üzrə nəticələri
76,19% olmuşdur.
Sumqayıt şəhəri üzrə xüsusi istedada malik VI
sinif şagirdlərinin Azərbaycan dili fənnindən
nitqin dəqiqliyini və söz ehtiyatını, yazı
bacarıqlarını yoxlayan suallara cavabları
qənaətbəxşdir. Belə ki, imtahan verən 21 nəfər
şagirdin müvafiq olaraq 97,6% və 95,2%-i həmin
meyarlar üzrə sualları düzgün cavablandırıb.
Şagirdin dil qaydalarını bilməsini yoxlayan
suallara verilən düzgün cavabların sayı 61,9%
olsa da, həmin meyarın yüksək səviyyə tələb
etməməsi nəticənin qənaətbəxş sayılmasına imkan
vermir. Riyaziyyat fənnindən cəbri prosedurları
yerinə yetirmək və həndəsi fiqurların xassə,
əlamət və münasibətlərini tətbiq etmək
bacarıqlarını yoxlayan suallara verilən cavablar
qənaətbəxş (hər ikisi 85,71%), eyni ədədləri
ekvivalent formalarda ifadə etmək bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavablar isə kifayət
qədər qənaətbəxş deyil (73,8%).
Gəncə şəhəri üzrə imtahan vermiş xüsusi istedada
malik VI sinif şagirdlərinin Azərbaycan dili
fənnindən nitqin dəqiqliyini və söz ehtiyatını
yoxlayan suallara cavabları qənaətbəxşdir:
imtahan verən 19 nəfər şagirdin hamısı həmin
sualları düzgün cavablandırıb. Fəndaxili
inteqrasiyanı yoxlayan suallara verilən
cavabların faizi isə qənaətbəxş hesab edilmir
(58,73%). Riyaziyyat fənnindən həndəsi
fiqurların xassə, əlamət və münasibətlərini
tətbiq etmək bacarıqlarını yoxlayan suallara
verilən cavablar qənaətbəxş (84,21%), ehtimal
əsasında hadisənin başvermə mümkünlüyünü
proqnozlaşdırmaq bacarıqlarını yoxlayan suallara
verilən cavablar qənaətbəxş hesab edilmir
(42,11%).
Mingəçevir şəhəri üzrə xüsusi istedada malik VI
sinif şagirdlərinin Azərbaycan dili fənnindən
nitqin dəqiqliyini və söz ehtiyatını yoxlayan
suallara cavabları qənaətbəxşdir: imtahan verən
16 nəfər şagirdin 93,8%-i sualları düzgün
cavablandırıb. Mətndə məlumat verilmədiyi halda
bilik və bacarıqlardan istifadə bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavablar isə
qənaətbəxş deyil (31,3%). Riyaziyyat fənnindən
eyni ədədləri ekvivalent formalarda ifadə etmək
bacarıqlarını yoxlayan suallara verilən cavablar
nisbətən qənaətbəxşdir (59,4%). Ehtimal əsasında
hadisənin başvermə mümkünlüyünü proqnozlaşdırmaq
bacarıqlarını yoxlayan suallara verilən
cavabların faizi isə çox aşağıdır (12,50%).
Şirvan rayonu üzrə xüsusi istedada malik VI
sinif şagirdlərinin Azərbaycan dili fənnindən
fikrə münasibət bildirmək bacarıqlarını yoxlayan
suallara cavabları qənaətbəxşdir: imtahan verən
14 nəfər şagirdin 85,7%-i sualları düzgün
cavablandırıb. Şifahi nitq və məlumatı
ümumiləşdirərək qruplaşdırmaq bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavablar isə
qənaətbəxş hesab edilmir (hər ikisi 50,0%).
Riyaziyyat fənnindən hesablamalar aparmaq,
aldığı nəticələrin reallığa uyğunluğunu yoxlamaq
bacarıqlarını yoxlayan suallara verilən cavablar
qənaətbəxş (69,39%), həndəsi fiqurların xassə,
əlamət və münasibətlərini tətbiq etmək və
ehtimal əsasında hadisənin başvermə mümkünlüyünü
proqnozlaşdırmaq bacarıqlarını yoxlayan suallara
verilən cavablar isə qənaətbəxş deyil (hər ikisi
42,86%).
Şəki rayonu üzrə xüsusi istedada malik VI sinif
şagirdlərinin Azərbaycan dili fənnindən nitqin
dəqiqliyini və söz ehtiyatını yoxlayan suallara
cavabları qənaətbəxşdir: imtahan verən 14 nəfər
şagirdin 89,3%-i sualları düzgün cavablandırıb.
Ən aşağı göstərici isə şifahi nitq bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavabların faizidir
(57,1%). Riyaziyyat fənnindən həndəsi fiqurların
xassə, əlamət və münasibətlərini tətbiq etmək
bacarıqlarını yoxlayan suallara verilən cavablar
qənaətbəxş (100%), ehtimal əsasında hadisənin
başvermə mümkünlüyünü proqnozlaşdırmaq
bacarıqlarını yoxlayan suallara verilən cavablar
isə qənaətbəxş deyil (42,86%).
Lənkəran rayonu üzrə xüsusi istedada malik VI
sinif şagirdlərinin Azərbaycan dili fənnindən
fikrə münasibət bildirmək bacarıqlarını yoxlayan
suallara cavabları qənaətbəxşdir: imtahan verən
11 nəfər şagirdin 84,8%-i sualları düzgün
cavablandırıb. Şagirdin dil qaydalarını
bilməsini yoxlayan suallara verilən cavablar isə
çox aşağıdır (27,3%). Riyaziyyat fənnindən
həndəsi fiqurların xassə, əlamət və
münasibətlərini tətbiq etmək bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavablar qənaətbəxşdir
(90,91%). Ehtimal əsasında hadisənin başvermə
mümkünlüyünü proqnozlaşdırmaq bacarıqlarını
yoxlayan suallara isə çox zəif cavab verilib
(9,09%).
Ağdaş rayonu üzrə xüsusi istedada malik VI sinif
şagirdlərinin Azərbaycan dili fənnindən məlumatı
ümumiləşdirərək qruplaşdırmaq bacarıqlarını,
nitqin dəqiqliyini və söz ehtiyatını yoxlayan
suallara cavabları qənaətbəxşdir: imtahan verən
14 nəfər şagirdin müvafiq olaraq 100% və 96,4%-i
həmin meyarlar üzrə sualları düzgün
cavablandırıb. Şifahi nitq bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavabların faizi isə
qənaətbəxş hesab edilmir (44,6%). Riyaziyyat
fənnindən eyni ədədləri ekvivalent formalarda
ifadə etmək və həndəsi fiqurların xassə, əlamət
və münasibətlərini tətbiq etmək bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavablar nisbətən
qənaətbəxş olsa da (hər ikisi 57,14%), cəbri
prosedurları yerinə yetirmək bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavablar qənaətbəxş
hesab edilmir (34,29%).
Quba rayonu üzrə xüsusi istedada malik VI sinif
şagirdlərinin Azərbaycan dili fənnindən məlumatı
ümumiləşdirərək qruplaşdırmaq bacarıqlarını
yoxlayan suallara cavabları qənaətbəxşdir:
imtahan verən 19 nəfər şagirdin 94,7%-i sualları
düzgün cavablandırıb. Ən aşağı göstərici isə
şagirdin dil qaydalarını bilməsini yoxlayan
suallara verilən cavabların faizidir (36,8%).
Riyaziyyat fənnindən eyni ədədləri ekvivalent
formalarda ifadə etmək bacarıqlarını yoxlayan
suallara verilən cavablar nisbətən qənaətbəxşdir
(57,9%). Ehtimal əsasında hadisənin başvermə
mümkünlüyünü proqnozlaşdırmaq bacarıqlarını
yoxlayan suallara verilən cavablar isə
qənaətbəxş hesab edilmir (21,05%).
Təranə HACIYEVA,
Təhsil Nazirliyinin Monitorinq və
qiymətləndirmə şöbəsinin müdiri,
filologiya elmləri doktoru |
|
