|
Əsası 1929-cu ildə qoyulmuş Azərbaycan
Müəllimlər İnstitutu ölkənin təhsil sistemində
xüsusi yer tutur. Pedaqoji kadrların
təkmilləşdirilməsi, ixtisasının artırılması və
yenidənhazırlanması sahəsində özünəməxsus
ənənələrə, zəngin təcrübəyə malik olan bu
institutun müxtəlif adlar altında, müxtəlif
ünvanlarda minlərlə rəhbər və pedaqoji işçinin
peşəkarlıq səviyyəsinin nəzəri, elmi-metodiki və
təcrübi qabiliyyətlərinin yüksəldilməsində
əvəzsiz xidməti vardır.
Sovetlər dövründə müxtəlif respublikaların
analoji ali məktəbləri ilə əlaqələr yaradan
institutun dünya ölkələrinə çıxış imkanları,
demək olar ki, yox idi.
Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan
sonra ölkənin digər sahələrində olduğu kimi,
təhsil sistemində də islahatlar dövrü başlandı.
Sovet dövlətinin 70 illik təhsil sistemini
dəyişmək, bu illər ərzində toplanmış müsbət
təcrübəni müstəqil Azərbaycan dövlətinin təhsil
siyasəti ilə əlaqələndirmək, xalqımızın milli
mənəvi dəyərlərini ümumbəşəri dəyərləri nəzərə
almaqla təhsil sisteminə gətirmək, qloballaşan
dünyada özünə yer seçməyi bacaran insan
formalaşdırmaq vəzifəsi qarşıya qoyuldu. Təbii
ki, bütün bu vəzifələri yerinə yetirmək üçün
müasir dünyanın mütərəqqi təhsil sisteminə
inteqrasiya olunmağı bacaran kadr potensialı
formalaşdırmaq lazım idi.
Rəhbər və pedaqoji kadrların ilkin hazırlığı,
ixtisasının artırılması və yenidənhazırlanması,
təkmilləşdirilməsi sahəsində görülən işləri
əlaqələndirmək, mərkəzi və regional mühitdə
əlavə təhsili həyata keçirmək məqsədilə
ümummilli lider Heydər Əliyevin sərəncamı ilə
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu və onun müxtəlif
regionlarda 12 filialı yaradıldı. Sonralar
Naxçıvan filialı müstəqil instituta çevrildi.
Mərkəzi və regional şəraitdə kadr hazırlığı,
əlavə təhsil üçün yaradılan bu hüquqi bazadan
ilk dövrlərdə lazımınca istifadə olunmadı. AMİ
və filiallar arasında səmərəli əməkdaşlıq
əvəzinə qarşıdurma, fəaliyyətsizlik yarandı.
Mövcud maddi-texniki baza zənginləşmək əvəzinə
dağılmağa başladı. İxtisasartırma təhsilinə
laqeyd münasibət formalaşdı.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham
Əliyevin sərəncamı ilə 2005-ci ildə institutun
rəhbərliyinin dəyişdirilməsindən sonra AMİ-nin
həyatında yeni dövr başlandı. İnstitutun maddi-texniki
bazasını gücləndirmək, filiallarla əlaqələri
tənzimləmək, qarşılıqlı əməkdaşlıq və
cavabdehlik mühiti yaratmaq, kadr potensialını
formalaşdırmaq, təhsil sistemində əlavə təhsil
haqqında, xüsusilə ixtisasartırma təhsilinə
formalaşmış mənfi rəyi dəyişmək kimi amillər
dövrün vacib məsələsinə çevrildi.
İnstitutun rektoru, millət vəkili, professor
Aqiyə Naxçıvanlı əlavə təhsilin
müasirləşdirilməsi və keyfiyyətinin
yüksəldilməsi məqsədilə təxirəsalınmaz tədbirlər
müəyyənləşdirdi. İnstitutda əlavə təhsillə bağlı
yeni qurumlar yaratdı. Yaradılmış qurumlara
mütəxəssislər cəlb etdi və görülən hər bir işə
diqqəti artırdı. Kurs kimi təşkil edilən
ixtisasartırma təhsilinə, mahiyyəti və məzmunu
dərk edilməyən, formal xarakter daşıyan
təlimlərə son qoyuldu. Bütün yuxarıda qeyd
olunan nöqsanların aradan qaldırılması o qədər
də asan başa gəlmədi. Belə ki, aşağıda sadalanan
tədbirlərin həyata keçirilməsi tezliklə işin
ahəngini dəyişdirdi:
*
Əlavə təhsilin müasirləşdirilməsi və təlimə
göndərilən pedaqoji işçilərin tələb və
sifarişlərini öyrənmək üçün mexanizm
müəyyənləşdirildi.
*
Rusiya Federasiyası, Belarus, Gürcüstan,
Qazaxıstan və digər MDB ölkələri ilə təcrübə
mübadiləsi aparıldı. İngiltərə, Fransa, Almaniya,
Avstraliya, Türkiyə ölkələrinin əlavə təhsillə
bağlı strategiyaları öyrənildi.
*
Əlavə təhsil sahəsində tədqiqatların və
araşdırmaların daha da effektiv olması üçün
institutda elektron şəbəkələr yaradıldı. Ən
müasir texnologiyalar tətbiq edildi. Bu sahədə
nəzəri və praktik əhəmiyyəti olan tədbirlər
müəyyənləşdirildi.
*
Respublika daxilində fəaliyyət göstərən əlavə
təhsil müəssisələri ilə geniş əlaqələr yaradıldı.
Əlavə təhsillə bağlı təcrübə mübadiləsi aparıldı.
*
Hökumətin və Təhsil Nazirliyinin əlavə təhsillə
bağlı qərar və ənənələrinin işlək mexanizmi
hazırlandı. Həmin mexanizmlər institutun hər bir
qurumunda müzakirə edildi. Nəticələr
müəyyənləşdirildi.
Bu gün Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu
Azərbaycanda analoqu olmayan, təhsil
ictimaiyyəti arasında nüfuz və hörmət qazanan,
səmərəli beynəlxalq əlaqələrə malik olan təhsil
müəssisəsinə çevrilmişdir. İnstitutun tədris
korpusunda, yataqxanasında, maddi-texniki
təchizat sistemində aparılan əsaslı
dəyişikliklər, istilik təchizatı, günün
tələbləri səviyyəsində müxtəlif xidmətlər (iaşə,
yataqxana, səhiyyə, kitabxana, mədəni-kütləvi və
s.) həm institut əməkdaşlarının, həm də əlavə
təhsilə cəlb olunan dinləyicilərin səmərəli
fəaliyyəti üçün yaradılmışdır. Hazırda
institutda müasir İKT qurğuları ilə təchiz
edilmiş müxtəlif məzmunlu təhsil mərkəzləri
yaradılır.
Bu gün ixtisasartırma təhsili dövlətin təhsil
sahəsində tələblərinə, dinləyicilərin maraq və
tələbatına uyğun olaraq həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 6
sentyabr 2010-cu il tarixli 163 nömrəli qərarı
ilə "Əlavə təhsilin məzmunu, təşkili və hər
hansı bir istiqaməti üzrə təhsil almış şəxslərə
sənədlərin verilməsi qaydaları" təsdiq
edilmişdir. Respublikamızda ilk dəfə olaraq
əlavə təhsilin 8 istiqaməti müəyyənləşdirilib.
Respublikamızda 52 ali məktəb, 60 orta ixtisas
məktəbi, 113 peşə təhsili müəssisəsi, 4500-dən
çox ümumtəhsil məktəbi və 1700-ə qədər
məktəbəqədər təhsil müəssisəsində 170 minə qədər
pedaqoji işçi təhsildə olan yenilikləri,
inklüzivlik, yeni proqramlar (kurikulum), xarici
dil, təhsilə İKT-nin tətbiqi və sair məsələlərə
yalnız əlavə təhsil müəssisələrində
ixtisasartırma təhsili yolu ilə nail ola
bilərlər. İxtisasartırma təhsilinin kredit-modul
sisteminə keçməsi işin ahəngini xeyli
aktuallaşdırır. İndi Azərbaycan Müəllimlər
İnstitutu yeni dərs ilində ixtisasartırma
təhsilinin kredit-modul sisteminə keçməsini
təmin etmək məqsədilə 16 adda, 3 modul üzrə
dinləyicilərin tələbatına uyğun yeni tədris-tematik
planları hazırlayır. Hər bir modulun
nəticələrinin qiymətləndirilməsi üçün təkliflər
hazırlayır. Konkret olaraq ənənəvi
ixtisasartırma təhsilindən kənarlaşaraq müasir
pedaqoji, psixoloji, metodiki və digər
innovasiyaların tətbiqinə nail olmağa çalışırıq.
Əlavə təhsilin müasirləşdirilməsi və onun
effektivliyinin təmin edilməsi üçün aşağıdakı
vəzifələri təklif edirik.
*
Yerli təhsil orqanlarının əlavə təhsilə yeni
yanaşmaları və münasibətləri.
*
Pedaqoji kadrların əlavə təhsil müəssisələrinə
göndərilməsi zamanı aktivliyin təmin edilməsi.
*
İxtisasartırma təhsilinə cəlb olunan pedaqoji
işçilərin hesabatlarının dinlənilməsi və
stimullaşdırılması.
*
İxtisasartırma təhsilinə cəlb olunan pedaqoji
işçilərin ezamiyyə haqqının vaxtında ödənilməsi.
*
Digər ölkələrin təcrübəsindən istifadə edərək
ixtisasartırma təhsilinə cəlb olunan pedaqoji
işçilərin ezamiyyə haqqının ödənilməsinin əlavə
təhsil müəssisəsi tərəfindən yerinə
yetirilməsinin təmin edilməsi.
*
Əlavə təhsillə bağlı bağlanmış müqavilə və
öhdəliklərin yerinə yetirilməsi.
*
Əlavə təhsil müəssisələri tərəfindən pedaqoji
kadrların tələb və ehtiyaclarının
müəyyənləşdirilməsi.
Aparılmış tədqiqatlar göstərir ki, yaxın
gələcəkdə əlavə təhsilə olan ehtiyac daha da
aktuallaşacaq. Hər ay Azərbaycan Müəllimlər
İnstitutunda 4000-4500 nəfər müxtəlif
kateqoriyalardan olan pedaqoji işçi arasında
keçirilən anket sorğularından məlum olur ki,
yeniləşən təhsilimizin nəbzini tutmaq üçün əlavə
təhsilə böyük ehtiyac vardır.
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutuna gələn
dinləyici bilir ki, onu düşündürən problem və
suallara cavab tapa biləcək, səmərəli fikir və
təcrübə mübadiləsi aparacaq. İxtisasartırma
təhsilinin sonunda dinləyici qabaqcıl
müəllimlərin dərs və tədbirlərinin
videolentlərini əldə edə bilir. Başqa sözlə,
ixtisasartırma təhsili 5 ildə bir dəfə həyata
keçirilən tədbir kimi yox, dinləyicinin maraq və
meyilini, tələbatını təmin edən bir proses kimi
qəbul olunur.
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda müasir təhsil
sistemində baş verən innovasiyaları bilən,
yaradıcı dərs nümunələri qurmağı bacaran təlimçi
korpusu yaradılmışdır. Tədris prosesində
institutun professor-müəllim heyəti ilə yanaşı,
Təhsil Nazirliyinin, Təhsil Problemləri
İnstitutunun, AMEA-nın institutlarının, BDU,
ADPU, ADNA və digər ali təhsil məktəblərinin
tanınmış professor-müəllimləri, BŞTİ-nin, Bakı,
Sumqayıt şəhərlərinin, Abşeron rayonunun
qabaqcıl məktəb rəhbərləri və müəllimləri çıxış
edir.
Son 2 ildə institutda müasir təhsilin
problemləri, inklüziv təhsil və s. məsələlərə
həsr olunmuş respublika və beynəlxalq
elmi-praktik konfranslar keçirilmişdir. Bu gün
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda Fransa,
Amerika, İngiltərə, Rusiya, Türkiyə, Belarus,
Gürcüstan ölkələrinin əlavə təhsil müəssisələri
ilə qarşılıqlı təcrübə mübadiləsi aparılır və
məqsədli ezamiyyələr təşkil edilir.
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu təkcə
mərkəzi-baza institutunda deyil, müxtəlif
regionlardakı filiallarında da əlavə təhsilin
müasir tələblər səviyyəsində qurulmasına
çalışır. İndi Şəki, Mingəçevir, Cəlilabad və
digər filiallarda müasir tələblərə cavab verən
maddi-texniki baza yaradılmış, təcrübəli kadr
potensialı formalaşmışdır. Baza institutu ilə
filiallar arasında yaradılmış səmərəli
əməkdaşlıq mühitinin nəticəsidir ki, yerli
təhsil orqanları öz kadrlarını həvəslə həmin
müəssisələrə göndərirlər. Hazırda institutda
növbəti tədris ilində əlavə təhsilin
kredit-modul sisteminə keçilməsi ilə əlaqədar
geniş hazırlıq işləri aparılır.
Rahim ƏZİZOV,
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun əlavə təhsil
üzrə prorektoru |
