|
 Əsası
ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən
qoyulmuş siyasi və iqtisadi kurs müasir
mərhələdə Prezident İlham Əliyev tərəfindən
uğurla davam etdirilir, ölkə miqyasında müxtəlif
sahələrdə, o cümlədən təhsil sahəsində
islahatlar mərhələ-mərhələ həyata keçirilir.
Son illərdə iqtisadiyyatın dinamik inkişafı
təhsilin inkişafı üçün də əlverişli şərait
yaratmışdır. Mütərəqqi elm və təhsil ənənələri
uğurla davam etdirilmiş, yeni dövrün tələbləri
əsasında xeyli dərəcədə zənginləşdirilmiş,
Azərbaycan təhsili yeni inkişaf dövrünə qədəm
qoymuşdur.
Müasir mərhələdə təhsilin inkişafı məsələsi öz
məzmununu dəyişərək Azərbaycanın gələcək inkişaf
modelini formalaşdıran başlıca amil kimi gündəmə
gətirilmiş, insan kapitalının formalaşmasına
xidmət edən ümumtəhsil hərəkatı genişlənmişdir.
Təcrübə göstərmişdir ki, təbii sərvətlərin
bolluğu dövlətin inkişafının əsas göstəricisi
deyil, başlıcası bu sərvətlərin cəmiyyətin
hərəkətverici qüvvəsi olan insan kapitalına
çevrilməsini təmin etməkdir. Azərbaycanın hər
sahədə dinamik inkişafı onun iqtisadi
potensialının intellekt potensialına
çevrilməsinə hərtərəfli zəmin yaratmışdır.
Ölkəmizin müxtəlif maliyyə mənbələrindən,
xüsusilə yeni neft strategiyasının həyata
keçirilməsi nəticəsində əldə edilən gəlirlər
sayəsində təhsilə ayrılan vəsait hər il davamlı
olaraq artır. Bu gün dövlət büdcəsinin
maddələri arasında təhsil sahəsinə ayrılan
vəsait həcminə görə ikinci yer tutur.
Prezident İlham Əliyevin gündəlik qayğısı
sayəsində təhsilin ayrı-ayrı sahələri üzrə elmi
təhlillərə əsaslanmış inkişaf proqramları təsdiq
olunaraq reallaşdırılmağa başlanmış, təhsilin
davamlı inkişafına yönəlmiş əsaslı tədbirlər
həyata keçirilmiş, irimiqyaslı islahatlar
prosesi dönməz xarakter almışdır. Dövlətimizin
başçısı Bakının Xətai rayonundakı Heydər Əliyev
adına liseydə "Bilik günü»nə həsr olunmuş
mərasimdəki nitqində təhsilin ölkənin
inkişafında müstəsna rolunu vurğulayaraq
demişdir: "İndiki zamanda yaxşı təhsil almaq
çox önəmlidir. Bu o deməkdir ki, gələcəkdə
uşaqlar, gənclər həyatda özlərinə layiq yer
tutacaqlar. İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə
nəzər salsaq görərik ki, o ölkələr inkişaf edir
ki, orada təhsil yüksək səviyyədədir, yeni
texnologiyalar tətbiq olunur. Ümumiyyətlə,
dünyada gedən tərəqqinin əsas əlaməti və səbəbi
bilikdir, savaddır. Ona görə də Azərbaycanda
yeni gənc nəslin yetişdirilməsi və tərbiyə
olunmasında təhsilin, məktəbin çox böyük
əhəmiyyəti var".
Qloballaşan dünyada insan inkişafının
qiymətləndirilməsində təhsil göstəriciləri
xüsusi əhəmiyyət daşıyır. BMT ekspertlərinin
insan inkişafı üzrə apardıqları araşdırmaların
nəticəsinə görə, Azərbaycanda əhalinin
savadlılıq indeksi 99 faiz təşkil edir.
Təhsilə göstərilən müntəzəm diqqət və qayğının
əyani göstəricisidir ki, Prezident İlham Əliyev
indiyədək təhsillə bağlı 100-dən artıq tədbirdə
iştirak etmiş, 130-dan artıq fərman və sərəncam
imzalamış, 1000 nəfərdən çox təhsil işçisini
təltif etmişdir.
Dövlətimizin başçısının sərəncamları ilə təsdiq
edilmiş Azərbaycan Respublikasının regionlarının
sosial-iqtisadı inkişafı üzrə dövlət proqramları
(2004-2008-ci illər və 2009-2013-cü illər) və
Bakı şəhərinin ətraf qəsəbələrinin sosial
iqtisadi inkişafı dövlət proqramı digər
sahələrlə yanaşı təhsil sektorunun inkişafına, o
cümlədən yeni məktəblərin tikintisinə, əsaslı
təmirinə və maddi-texniki bazasının daha da
möhkəmləndirilməsinə yönəldilmişdir.
Son illər orta təhsilin inkişafı istiqamətində
bir sıra uğurlu addımlar atılmışdır.
2008-2012-ci illəri əhatə edən "Təhsil
sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət
Proqramı"nda nəzərdə tutulan təhsil sisteminin
bütün pillələrinin şəbəkə infrastrukturunun
inkişafı və sürətli İnternetlə təmin olunması,
İKT-nin inteqrasiyasını təmin etmək üçün
metodiki, texniki və digər növ xidmətləri
göstərmək məqsədilə məlumat və resurs mərkəzləri
şəbəkəsinin yaradılması, pedaqoji və texniki
heyətə İKT-dən istifadə bacarıqlarının
aşılanması, innovativ və yaradıcı müəllimlər
üçün qiymətləndirmə və motivasiya sisteminin,
bütün fənlər üzrə müasir elektron elmi-metodik
vəsaitlərin və elektron tədris resursları
bazasının yaradılması, təhsilin idarə
olunmasının məlumat sistemlərinin inkişaf
etdirilməsi, vahid təhsil portalının
hazırlanması istiqamətində xeyli işlər
görülmüşdür. İndi elə Azərbaycan məktəbi yoxdur
ki, onun İnternetə çıxışı olmasın. Bu da
məktəblərimizin beynəlxalq əlaqələrinin
möhkəmlənməsinə, təhsildə yeni texnologiyalardan
səmərəli istifadəyə imkan yaradıb. Pedaqoji
işçilərin İKT üzrə biliklərinin artırılması,
onların kompüterlərlə təminatı da diqqətdən
yayınmayıb. Təkcə "Xalq kompüteri" layihəsi
çərçivəsində 9000 müəllim kompüterlə təmin
olunub. 54 min nəfər təhsil işçisi müvafiq
treninqlərdən keçərək İKT bacarıqlarına
yiyələnib. Hazırda bu proses davam edir və yaxın
vaxtlarda bütünlüklə təhsil sahəsi işçilərinin
İKT üzrə treninqlərdən keçməsi başa
çatdırılacaqdır. Təhsil tarixində ilk dəfə
olaraq fənlər üzrə elektron tədris resursları
hazırlanaraq məktəblərə verilib. İndi
məktəblərimizdə Azərbaycan tarixi, kimya, fizika
və biologiya dərsləri elektron dərsliklər
vasitəsilə tədris olunur. Hər bir məktəblinin və
pedaqoji işçinin www.oxuyuruq.biz saytı
vasitəsilə elektron dərslikləri oxumaq imkanı
reallaşmışdır. Bakı şəhərindəki 23 nömrəli
məktəbdə uğurla sınaqdan çıxan "Elektron məktəb"
layihəsi indi respublikanın 20-dən çox
məktəbində uğurla tətbiq olunur. Yaradılmış DATA
mərkəz, elektron tədris resursları bazası, vahid
təhsil portalı səmərəli idarəetməni təmin edir.
Mövcud infrastrukturun müasir tələblər
səviyyəsində yeniləşdirilməsi və yeni məktəb
binalarının tikintisi təhsil müəssisələrinin
maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə
xidmət edir. Son illər Azərbaycanda 2161 yeni
məktəb binası tikilib istifadəyə verilmişdir.
Təkcə 2010-2011-ci tədris ili ərəfəsində ölkədə
9380 yerlik 26 məktəb istifadəyə verilmiş,
2011-2012-ci tədris ili ərəfəsində isə
respublika üzrə 130 məktəb təmir edilmişdir.
Təhsil infrastrukturunun yeniləşdirilməsi
sahəsində əhəmiyyətli nailiyyətlərin əldə
edilməsi və müasir tələblərə uyğun şəraitin
yaradılması məzmun islahatlarının həyata
keçirilməsi, milli təhsil sisteminin
formalaşdırılması üçün də əlverişli zəmin
yaratmışdır. 2006-cı ildə Nazirlər Kabineti
tərəfindən "Ümumi təhsilin Konsepsiyası (Milli
Kurikulum)" təsdiq edilib. 2008-2009-cu tədris
ilindən ümumtəhsil məktəblərinin I siniflərində
tədris yeni fənn kurikulumları əsasında həyata
keçirilıib. 2011-2012-ci dərs ilində ibtidai
siniflərdə bu proses başa çatdırılacaqdır. Artıq
bu istiqamətdə işləyəcək və işində yeni
kurikulum tələblərini tətbiq edəcək 40 mindən
çox müəllim xüsusi təlimlərdən keçmişdir.
"Kurikulum islahatı" alt-komponenti üzrə icra
planında nəzərdə tutulan tədbirlər ardıcıllıqla
həyata keçirilmiş, fənn kurikulumları
hazırlanmışdır. Fənn kurikulumlarının tətbiq
edildiyi I-IV siniflər üçün yeni nəsil dərslik
komplektləri- dərslik, müəllim üçün vəsait,
şagird üçün iş dəftəri çap edilmişdir. Təhsil
Sektorunun İnkişafı üzrə İkinci Layihəyə əsasən
"Kurikulum islahatının davam etdirilməsi və
Kurikulumun tətbiqinə dəstək" alt-komponenti
üzrə icra planına uyğun olaraq məktəbəqədər
təhsilin kurikulumunun hazırlanmasını təmin
etmək üçün Təhsil Nazirliyinin işçi qrupu
fəaliyyət göstərir. İkinci Layihəyə əsasən "Beş
yaşlıların qısa müddətli təlim qruplarında
məktəbə hazırlanması üçün proqram" və
"Valideynlərin maarifləndirilməsi proqramı"nın
həyata keçirilməsi ilə bağlı ibtidai sinif
müəllimləri və tərbiyəçilər üçün treninqlər
keçirilmişdir.
Yeni məzmun şagirdlərin qiymətləndirilməsi
sistemində də yeniliklərin tətbiq edilməsini,
gündəlik qiymətləndirmədən məktəbdaxili
qiymətləndirmə modelinə keçilməsini zəruri
etmişdir. Orta təhsil kursu üzrə buraxılış
imtahanlarının mərkəzləşdirilmiş qaydada
aparılması təhsilin keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılmasına, təhsilə münasibətdə şagird
və müəllimlərin, məktəb rəhbərliklərinin, eləcə
də valideynlərin məsuliyyətinin artırılmasına,
bu sahədə illərdən bəri yığılıb qalan neqativ
halların aradan qaldırılmasına xidmət edir.
Ümumtəhsil məktəbləri şəbəkəsində pedaqoji kadr
təminatı üzrə İnkişaf Proqramının həyata
keçirilməsi nəticəsində məktəblərdə kadr
çatışmazlığı problemi uğurla həll edilir. Cari
tədris ilindən məktəblərdə vakant yerlərə
müəllimlərin işə qəbulu Təhsil Nazirliyinin
təşkil etdiyi imtahanlar vasitəsilə həyata
keçirilir. Yaşı 65-dən yuxarı olan müəllimlərin
təqaüdə göndərilməsi məktəblərdə kadr
potensialının yenilənməsinə xidmət edir.
"Xüsusi istedada malik olan uşaqların
(gənclərin) yaradıcılıq potensialının inkişafı
üzrə Dövlət Proqramı (2006-2010-cu illər)" nın
icrası nəticəsində lisey və gimnaziyaların
maddi-texniki bazası möhkəmləndirilmiş,
istedadlı uşaqlar barədə məlumat bankı
yaradılmış, yeni tipli təhsil müəssisələrinin
şəbəkəsi genişləndirilmış, bir sıra ümumtəhsil
və internat-məktəblər liseylərə çevrilmişdir.
İstedadlı şagirdlərin aşkara çıxarılmasında fənn
olimpiadalarının keçirilməsi müstəsna rol
oynayır. Məktəblərimiz həmçinin fizika,
riyaziyyat, kimya, biologiya və informatika
fənləri üzrə beynəlxalq olimpiadalarda yüksək
nəticələr göstərirlər.
Orta məktəblərdə məzunlara qızıl və gümüş
medalların verilməsinin bərpası, beynəlxalq
olimpiadalarda yüksək yer tutan şagirdlərin
göstəricilərinin tələbə qəbulu imtahanlarında
nəzərə alınması şagirdlərin əməyinin
stimullaşdırılmasına xidmət edir. Müstəqil
Azərbaycanın 20 illik təhsil tarixində ilk dəfə
olaraq 2011-ci ildə təhsil aldığı müddətdə
xüsusi nailiyyətlər qazanan tam orta təhsil üzrə
məzunlar qızıl və gümüş medallarla təltif
olunmuş, 53 şagird qızıl və gümüş medallara
layiq görülmüşdür. Son illər dünya və beynəlxalq
fənn olimpiadalarında Azərbaycan məktəbliləri 11
qızıl, 38 gümüş, 60-dan çox bürünc medal əldə
etmişdir. Sevindirici haldır ki, qızıl medala
layiq görülənlərdən 14 nəfəri, gümüş medal
alanlardan isə 4 nəfəri Bakı şəhəri
məktəblərinin məzunlarıdır. Orta təhsili yüksək
səviyyədə başa çatdıran məzunlar həm də yüksək
nəticələrlə ali məktəblərə daxil olmuşlar.
Təhsil sahəsində qazanılan uğurlardan biri də
xüsusi qayğıya ehtiyacı olan (sağlamlıq
imkanları məhdud) uşaqların təhsilinin təşkili
ilə əlaqədar İnkişaf Proqramının icra
edilməsidir. Proqrama müvafiq olaraq xüsusi
qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsil aldığı
müəssisələrin maddi-texniki və tədris bazası
əsaslı şəkildə təkmilləşdirilmiş, həmin sahədə
təhsilin məzmunu yeniləşdirilmiş, ölkəmizdə ilk
dəfə olaraq inklüziv təhsil üzrə pilot
layihələri həyata keçirilmişdir.
Maddi kapitalın insan kapitalına çevrilməsinin
təməlinin qoyulduğu məktəbəqədər təhsilin
inkişafı sahəsində son illərdə bir sıra ciddi
addımlar atılmışdır. "Məktəbəqədər təhsilin
yeniləşdirilməsi Proqramı (2007-2010-cu illər)"
çərçivəsində müəssisələrin maddi-texniki
bazasının möhkəmləndirilməsi, idarəetmənin
təkmilləşdirilməsi, 5 yaşlı uşaqların icbari
məktəbəqədər təhsilə cəlb edilməsi kadr
təminatının yaxşılaşdırılması, yeni kurikulumun
hazırlanması sahəsində uğurlar əldə edilmişdir.
2008-2010-cu illərdə ilk dəfə olaraq ölkə üzrə
40 yeni uşaq bağçası tikilib istifadəyə
verilmiş, 44 məktəbəqədər təhsil müəssisəsi
əsaslı təmir edilmiş, müasir avadanlıqlarla
təchiz olunmuşdur. Həyata keçirilən tədbirlər
nəticəsində ölkə üzrə uşaqların məktəbəqədər
təhsillə əhatə səviyyəsi yüksəlmişdir. 2009-cu
ildə bu göstərici 15,8 faiz idisə, hazırda 17,6
faiz təşkil edir. Bakı şəhərində bu inkişaf daha
çox müşahidə olunmaqdadır. Belə ki, paytaxtda
bağçalara cəlb olunmuş uşaqların sayı 8,6 min
nəfər artmış, təhsilin bu pilləsi üzrə əhatə
səviyyəsi 26 faizi ötmüşdür. Müstəqillik
tarixində ilk dəfə olaraq uşaq bağçaları üçün
müasir tələblər səviyyəsində 151 adda təlim
vəsaitləri hazırlanıb müəssisələrə
çatdırılmışdır.
Ölkəmizin iqtisadi potensialı gücləndikcə
məktəbdənkənar təhsil müəssisələrinin
maddi-texniki bazası daha da zənginləşir.
Məktəbdənkənar təhsil şagirdlərin maraq, meyil
və bacarıqlarının, intellektual səviyyələrinin,
yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişafı, fiziki
cəhətdən sağlam böyümələri üçün əlverişli şərait
yaradır, onların istirahətinin, asudə
vaxtlarının mənalı təşkilini təmin edir.
Uşaq yaradıcılıq, texniki yaradıcılıq və
məktəbdənkənar tərbiyə işi, gənc turistlər və
diyarşünaslıq, ekoloji tərbiyə və təcrübəçilik,
estetik tərbiyə mərkəzlərində, bədii yaradıcılıq
evində, uşaq-gənclər idman və şahmat
məktəblərində şagirdlərin vətənpərvərlik ruhunda
tərbiyə olunmaları, onların fiziki tərbiyəsinin,
yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişaf
etdirilməsi istiqamətində məqsədyönlü işlər
görülür. Bunun nəticəsidir ki, gənc
idmançılarımız müxtəlif beynəlxalq yarışlarda
1886 medal, o cümlədən Avropa, dünya birinciliyi
və çempionatlarında 17 medal qazanmışlar.
Qabaqcıl pedaqoji kollektivlərin və müəllimlərin
əməyinin stimullaşdırılması daim diqqət
mərkəzindədir. Prezident İlham Əliyevin 4
sentyabr 2008-ci il tarixində imzaladığı "Ən
yaxşı ümumtəhsil məktəbi və ən yaxşı müəllim
mükafatlarının təsis edilməsi haqqında"
sərəncamı məktəb həyatında mühüm hadisə
olmuşdur. Sərəncama əsasən "Ən yaxşı ümumtəhsil
məktəbi" və "Ən yaxşı müəllim" müsabiqələrinin
keçirilməsi qaydaları təsdiq edilmişdir.
İndiyədək innovativ təhsil proqramlarının
tətbiqi ilə təlim-tərbiyə sahəsində uğurlu
nəticələrə nail olan, keyfiyyət göstəricilərinə
görə fərqlənən 200 məktəb "Ən yaxşı ümumtəhsil
məktəbi" adına, müasir təlim texnologiyalarının
tətbiqi sahəsində uğurlu nəticələrə nail olan
yaradıcı müəllimlərdən 400 nəfər "Ən yaxşı
müəllim" adına layiq görülmüşlər. Cəmiyyətdə
müəllimin statusunun və nüfuzunun
yüksəldilməsində, dövlətin təhsil siyasətinin
həyata keçirilməsində müəllimin rolunun getdikcə
artırılmasında, yaradıcı pedaqoji kollektivlərin
qabaqcıl təcrübəsinin respublika miqyasında
geniş yayılmasında ən yaxşı müəllim
mükafatlarının təqdim edilməsinin uğurlu
nəticələri göz önündədir.
Təhsildə dərslik siyasətinin önəmi nəzərə
alınmaqla yeni dərsliklərin milli-mənəvi
dəyərlər əsasında və müasir tələblər nəzərə
alınmaqla nəşrinə ciddi diqqət yetirilib və bu
məzmunda 40 milyon nüsxədən çox dərslik çap
edilib. Təkcə 2011-2012-ci tədris ili üçün 102
adda 3463170 nüsxə dərslik, metodik vəsait çap
olunmuşdur.
"Biz neft gəlirlərini insan kapitalının
inkişafına çevirməliyik" deyən cənab Prezidentin
təsdiq etdiyi "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan
gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət
Proqramı" çərçivəsində həyata keçirilən
tədbirlər xüsusilə diqqəti cəlb edir. Həmin
proqram çərçivəsində ayrılmış vəsait hesabına
800-ə yaxın istedadlı azərbaycanlı gənc dünyanın
müxtəlif ölkələrinin nüfuzlu ali məktəblərində
təhsil almağa göndərilmişdir.
10000-dən çox azərbaycanlı gənc dünyanın
aparıcı universitetlərində təhsil alır.
Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində təhsil
alan əcnəbilərin sayı isə 7000-i ötmüşdür.
19 iyun 2009-cu ildə təsdiq edilən "Təhsil
haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu
təhsil işçiləri önündə dövlət qarşısında öz
məsuliyyətini dərk edən, xalqının milli
ənənələrinə və demokratiya prinsiplərinə, insan
hüquqları və azadlıqlarına hörmət edən,
vətənpərvərlik və azərbaycançılıq ideyalarına
sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən
vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirmək vəzifəsini
qoymuşdur. Bakı şəhərinin təhsil müəssisələri
qarşıya qoyulan vəzifələri yerinə yetirmək üçün
bütün gücünü səfərbər etmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab
İlham Əliyev 2011-ci il iyulun 11-də
"2011-2021-ci illərdə Azərbaycan təhsilinin
inkişafı üzrə Milli Strategiya"nın hazırlanması
haqqında" sərəncam imzalayıb. Həmin sərəncama
əsasən Milli Strategiya layihəsini hazırlamaq
üçün Dövlət Komissiyası yaradılıb. Sərəncamdan
irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi milli
təhsil sisteminin strategiyasının hazırlanması,
milli mənəvi dəyərlərə və bəşəri ideyalara
söykənən mükəmməl bir sistemin formalaşmasına və
cəmiyyətin bütün təbəqələrini əhatə və
qaneedəcək səviyyədə inkişafına imkan
yaradacaqdır.
Son illərdə təhsil sahəsində aparılan islahatlar,
həyata keçirilən proqramlar əmin olmağa əsas
verir ki, Azərbaycan təhsili özünün zəngin
ənənələrinə əsaslanaraq ümummilli lider Heydər
Əliyevin müəyyənləşdirdiyi və Prezident İlham
Əliyevin uğurla davam etdirdiyi strateji kursla
inkişaf edəcəkdir.
Nailə RZAQULİYEVA,
Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin müdiri,
əməkdar müəllim |
