|
İqtisadi vəziyyət, təhsilə dövlət qayğısı
 Qeyd
etməliyik ki, 2011-ci hesabat ili dünya
iqtisadiyyatında qlobal maliyyə böhranının mənfi
nəticələrinin aradan qaldırılması istiqamətində
tədbirlərin davam etdirilməsi, əksər ölkələrdə
iqtisadi geriləmənin, əhalinin maddi
gəlirlərinin azalması, sosial sahədə vəziyyətin
pisləşməsi, işsizlik səviyyəsinin yüksəlməsinin
davam etməsi fonunda yeni böhran dalğası
riskinin getdikcə artması ilə yadda qaldı. Lakin
əvvəlki illərdə olduğu kimi dünya
iqtisadiyyatında baş verən böhran dövründə
iqtisadi inkişaf tempini qoruyub saxlaya bilən,
son illərdə ümumi daxili məhsulun əhəmiyyətli
həcmdə artımını təmin edən, əhalisinin maddi
gəlirlərinin artımına və beləliklə də ümumi
rifah halının yüksəlməsinə nail olmuş
ölkələrdən biri olan Azərbaycan Respublikası
2011-ci ildə də iqtisadi inkişaf tempinə görə
dünyada qabaqcıl ölkələrin sırasında olmuşdur.
Bu da ölkəmizdə əsası vaxtilə ulu öndərimiz
Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və hazırda
möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyev
tərəfindən uğurla davam etdirilən iqtisadi
kursun kifayət qədər düzgün və uzaqgörənliklə
həyata keçirildiyini bir daha göstərir. Belə ki,
iqtisadi sferada ölkə rəhbərliyi tərəfindən
həyata keçirilən son dərəcə dəqiqliklə
düşünülmüş siyasətin nəticəsidir ki, hətta
inkişaf etmiş bir sıra dünya ölkələrində belə,
təsirləri hələ də ciddi şəkildə davam edən
qlobal maliyyə böhranı Azərbaycan iqtisadiyyatı
üçün demək olar ki, fəsadsız ötüşmüşdür.
Beləliklə, son illərdə dünya iqtisadiyyatında
mənfi təsirləri ilə yadda qalan maliyyə böhranı
dövründə və dünya iqtisadiyyatında yeni böhran
dalğasının başlanma riskinin getdikcə artdığı
bir şəraitdə ölkəmiz iqtisadi inkişaf
meyillərinin və makroiqtisadi sabitliyin qorunub
saxlanılması, əsas makroiqtisadi göstəricilər
üzrə müsbət nəticələrin əldə olunması, Ümumi
Daxili Məhsulun (ÜDM-in) istehsalı üzrə artımın
təmin edilməsi, milli iqtisadiyyatın rəqabət
qabiliyyətliliyinin yüksəldilməsi, qeyri-neft
sektorunun daha intensiv inkişaf etdirilməsi,
investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması,
regionların sosial-iqtisadi inkişafı,
sahibkarlığın inkişafına dövlət dəstəyinin
artırılması, real sektorun istehsal
potensialının artırılması, yeni iş yerlərinin
yaradılması, yoxsulluğun səviyyəsinin
azaldılması və əhalinin aztəminatlı təbəqəsinin
sosial müdafiəsinin, o cümlədən əhalinin pensiya
təminatının gücləndirilməsi, ölkənin müdafiə
potensialının və hərbi qüdrətinin artırılması,
enerji, ərzaq təhlükəsizliyinin
möhkəmləndirilməsi və s. istiqamətlərdə
əhəmiyyətli nəticələr əldə edə bilmişdir.
Ölkə başçısı möhtərəm Prezident cənab İlham
Əliyev bununla bağlı demişdir: "İldən-ilə büdcə
xərclərimiz də artır. Gələn il dövlət büdcəmizin
xərcləri təqribən 22 milyard dollar həcmində
olmalıdır. İcmal büdcə isə 25 milyard dollar
səviyyəsində olacaqdır. Bu, çox böyük rəqəmdir,
böyük məbləğdir. Əgər biz adambaşına düşən büdcə
xərclərini hesablasaq, görərik ki, bu göstərici
üzrə Azərbaycan dünya miqyasında ön sıralardadır.
Növbəti aylarda, xüsusilə 2012-2013-cü illərdə
biz çalışmalıyıq ki, ölkə qarşısında duran əsas
infrastruktur layihələrini icra edək...".
Ölkəmizin iqtisadi sferasında həyata keçirilən
siyasət, onun mahiyyət və istiqamətləri, əldə
olunan nəticələr beynəlxalq miqyasda da müsbət
şəkildə qiymətləndirilir. Belə ki, son illərdə
ölkəmizdə əldə olunan iqtisadi uğurlar dünyanın
nüfuzlu beynəlxalq iqtisadi və reytinq
təşkilatlarının, o cümlədən Dünya İqtisadi
Forumu, "Moody`s İnvestors Services" beynəlxalq
reytinq agentliyi, "Fitch Ratings" agentliyinin
hesabat və reytinq cədvəllərində yüksək
qiymətləndirilmiş və Dünya İqtisadi Forumunun
hesabatlarına görə rəqabət qabiliyyətinə görə
Azərbaycan MDB məkanında birinci yeri tutmuşdur.
Böyük fəxr hissi ilə qeyd etməliyik ki, hazırda
ən prioritet sahə hesab edilən təhsilə
dövlətimiz tərəfindən yüksək diqqət və qayğı
göstərilir və ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin
artması fonunda bu sferaya ayrılan xərclər
ildən-ilə vaxtaşırı olaraq əhəmiyyətli dərəcədə
artırılır. Bütün bunlar isə möhtərəm
Prezidentimizin səsləndirdiyi "Biz maddi
dəyərlərimizi, iqtisadi potensialımızı insan
kapitalına çevirməliyik" devizinin real həyatda
öz əksini tapmasına bariz nümunədir.
Büdcədən təhsilə ayrılan xərclərin artım tempi
Əsası ulu öndərimiz Heydər Əliyev tərəfindən
qoyulmuş iqtisadi və sosial inkişaf
strategiyasının möhtərəm Prezidentimiz İlham
Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməsi və
ölkə iqtisadiyyatının inkişaf tempinə görə və
keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoyması
nəticəsində dövlət büdcəsinin, həmçinin dövlət
büdcəsindən təhsilə ayrılan xərclərin həcmi
dinamik şəkildə artır. Bu dinamik inkişafı
aşağıdakı diaqramdan və cədvəldən daha aydın
görmək olar:
Dövlət büdcəsinin xərcləri və təhsilə ayrılan
xərclər, milyon manatla
Cədvəldən göründüyü kimi, son 9 il ərzində
dövlət büdcəsindən təhsilə ayrılan xərclər 6
dəfə artmışdır. Qeyd olunan artım təhsilin bütün
pillə və səviyyələrini əhatə etmişdir. Belə ki,
təhsil işçilərinin əməkhaqları, tələbə və
şagirdlərin təqaüdləri artırılmış, təhsil
müəssisələrinin maddi-texniki bazası
möhkəmləndirilmiş və təhsilin məzmununda mühüm
irəliləyişlər əldə edilmişdir.
Təhsil işçilərinin orta aylıq nominal əməkhaqqı
son 9 ildə 6.4 dəfədən çox artmışdır. Bu isə
təhsil işçilərinin sosial vəziyyətinin
yaxşılaşdırılmasına dövlətin daim yüksək diqqət
və qayğı göstərməsinin təzahürüdür. Belə ki,
qeyd olunan diqqət və qayğının nəticəsi olaraq
bu günlərdə ölkə Prezidentinin müvafiq
sərəncamlarına əsasən minimum aylıq əməkhaqqı və
təhsil işçilərinin (ali təhsil istisna olmaqla)
əməkhaqqı, eləcə də doktorantlara, ali təhsil,
orta ixtisas və ilk peşə-ixtisas təhsili
müəssisələrinin tələbələrinə və şagirdlərinə
verilən təqaüdlərin məbləğləri 10% artırılmışdır.
Son 9 il ərzində təhsil işçilərinin orta aylıq
nominal əməkhaqlarının artım tempini və
məbləğlərini aşağıdakı diaqram və cədvəldən daha
əyani şəkildə görmək olar:
Təhsil işçilərinin orta aylıq nominal
əməkhaqlarının artım tempi, manatla
Təhsilə ayrılan vəsaitlərin artımı həmçinin
təhsilin bütün səviyyələrində bir təhsilalana
düşən illik xərclərin də artmasına birbaşa
təsirini göstərmişdir. Bu artım son 4 ilin
timsalında aşağıdakı kimi olmuşdur:
Təhsilin pillələri üzrə bir təhsilalana düşən
illik xərclərin 2008-2011-ci illər üzrə artım
tempi
Birbaşa Təhsil Nazirliyinə ayrılan vəsaitlər
Dövlət büdcəsindən təhsilə ayrılan vəsaitlərin
artmasına rəğmən birbaşa Təhsil Nazirliyinə
ayrılan vəsaitlərin də həcmi aşağıdakı
diaqramdan göründüyü kimi son 9 ildə 16.6 dəfə
artmışdır.
Dövlət büdcəsindən təhsilə ayrılan xərclərin
tərkibində birbaşa Təhsil Nazirliyinə ayrılan
vəsaitlərin artım tempi, min manatla
Birbaşa Təhsil Nazirliyinə ayrılan vəsaitlərin
həcminin artması həmçinin son illərdə təhsil
sahəsində həyata keçirilən dövlət proqramları
ilə də əlaqədardır.
Qeyd etməliyik ki, möhtərəm Prezident İlham
Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırda Azərbaycanda
iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində əldə olunan
uğurlarda dövlət proqramlarının rolu mühüm və
danılmazdır. Sirr deyil ki, məhz təhsildə son
illərdə əldə olunan uğurların əsas hissəsi bu
sahədə həyata keçirilən müxtəlif dövlət
proqramlarının icrasının nəticəsidir. Belə ki,
hazırda təhsil sahəsində dövlətin maliyyə
təminatı sayəsində 16-dan çox dövlət proqramı
uğurla icra edilir.
Təhsil sahəsində icra edilən dövlət proqramları
sayəsində bütövlükdə təhsil infrastrukturunun və
təhsilin məzmununun yeniləşdirilməsi
istiqamətində mühüm nailiyyətlər əldə edilmiş,
təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazası
möhkəmləndirilmiş, məktəblərin informasiya-kommunikasiya
texnologiyaları ilə təminatının əhatə dairəsi
genişləndirilmiş, ali təhsildə yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiqinə başlanılmış və ölkəmizin
təhsil tarixində digər yeniliklərə imza
atılmışdır.
2012-ci ilə dövlət büdcəsi və təhsil xərcləri
Məlum olduğu kimi, "Azərbaycan Respublikasının
2012-ci il dövlət büdcəsi haqqında" Azərbaycan
Respublikasının 2011-ci il 06 dekabr tarixli
257-İVQ nömrəli Qanunu qüvvəyə minmişdir. Qeyd
olunan Qanuna əsasən Azərbaycan
Respublikasının 2012-ci il dövlət
büdcəsinin gəlirləri 16438000,0 min manat,
xərcləri 17072000,0 min manat (o cümlədən,
mərkəzləşdirilmiş gəlirləri 15938610,5 min
manat, yerli gəlirləri 499389,5 min manat və
mərkəzləşdirilmiş xərcləri 15779160,0 min manat,
yerli xərcləri 1292840,0 min manat) məbləğində
təsdiq edilmişdir.
Beləliklə, 2012-ci ildə dövlət büdcəsinin
xərcləri 17.072,0 milyon manat
proqnozlaşdırılmışdır ki, bu da 2011-ci ilin
müvafiq göstəricisindən 1.130,7 milyon manat və
ya 7.1 % çoxdur.
2012-ci ildə Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) həcmi
43.454,8 milyon manat proqnozlaşdırılır ki, bu
da 2011-ci il üzrə gözlənilən müvafiq
göstəricidən 1.051,6 milyon manat və ya 2.5 %
çoxdur.
2012-ci ilin dövlət büdcəsinin gəlirlərinin
hesablanmasında 1 barrel neftin qiyməti 80 ABŞ
dolları ilə nəzərə alınmışdır. 2012-ci ildə
inflyasiyanın orta illik səviyyəsinin isə 6%
olacağı proqnozlaşdırılır.
Ümumiyyətlə, ölkəmizin 2012-ci il və sonrakı üç
il üzrə iqtisadi və sosial-iqtisadi inkişaf
konsepsiyasına görə növbəti illərdə həyata
keçiriləcək büdcə siyasətinin əsas məqsədləri
maliyyə intizamının gücləndirilməsinə,
şəffaflığın daha da artırılmasına, qeyri-neft
sektorunun dayanıqlı inkişafına, makroiqtisadi
vəziyyətin sabit saxlanılmasına, ölkə
iqtisadiyyatının dinamik inkişafının
stimullaşdırılmasına nail olmaqdan ibarət
olacaqdır.
Növbəti ilin dövlət büdcəsində xərclərin
istiqamətləri və bu xərclərin dövlət büdcəsinin
ümumi xərclərində xüsusi payı aşağıdakı kimi
proqnozlaşdırılır:
2012-ci ilin dövlət büdcəsində xərclərin
istiqamətləri və bu xərclərin dövlət büdcəsinin
ümumi xərclərində xüsusi payı, %-lə
Növbəti ildə iqtisadi təyinatına görə ümumi
büdcə xərclərinin 15,3%-nin əməyin ödənişinə,
13,7%-nin malların (iş və xidmətlərin)
satınalınmasına, 10,1%-nin təqaüd və sosial
müavinətlərin ödənilməsinə, 41,7%-nin qeyri-maliyyə
aktivlərinin alınmasına, 1,7%-nin subsidiya və
cari transferlərə, 1,2%-nin öhdəliklər üzrə
əməliyyatlara, 1%-nin qrantlar və digər
ödənişlərə, 0,9%-nin faizlər üzrə ödənişlərə və
14,4%-nin digər ödənişlərə sərf ediləcəyi
proqnozlaşdırılır.
2012-ci dövlət büdcəsində təhsil xərclərinin
xüsusi payı 9,3% olmaqla 1582937,2 min manat
nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da 2011-ci illə
müqayisədə 183137,2 min manat və ya 13,1% çoxdur.
Qeyd edək ki, 2012-ci il və sonrakı üç il üzrə
iqtisadi və sosial iqtisadi inkişaf
konsepsiyasına görə təhsilin bütün pillələrində
maddi-texniki bazanın gücləndirilməsi, tədris
şəraitinin yaxşılaşdırılması, təhsil sahəsində
informasiya texnologiyalarının tətbiqinin
genişləndirilməsi, məktəb kitabxanalarının
fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi ilə yanaşı,
Boloniya prosesindən irəli gələn tədbirlərin
həyata keçirilməsi, bu sahədə qanunvericiliyin
təkmilləşdirilməsi, yüksək ixtisaslı kadrların
hazırlanması, o cümlədən neft və qaz gəlirləri
hesabına xarici ölkələrdə təhsil almaq
imkanlarının genişləndirilməsi növbəti illərdə
əsas prioritetləri təşkil edəcəkdir.
2012-ci ilin dövlət büdcəsində nəzərdə tutulan
təhsil xərclərinin strukturu aşağıdakı kimidir:
Qeyd etmək lazımdır ki, növbəti ilin büdcəsində
nəzərdə tutulan təhsil xərclərinin əsas hissəsi
əvvəlki illərdə olduğu kimi əməyin ödənişi ilə
bağlı olacaqdır. Bunu aşağıdakı diaqramdan daha
aydın görmək olar.
2012-ci ilin dövlət büdcəsində iqtisadi təsnifat
üzrə xərclərin strukturu
2012-ci idə dövlət büdcəsindən təhsil sektoruna
424,8 milyon manat investisiya xərclərinin (əsaslı
vəsait qoyuluşunun) yönəldiləcəyi
proqnozlaşdırılır.
Növbəti ildə birbaşa Təhsil Nazirliyinə "Təhsil"
bölməsi üzrə 396.089,0 min manat vəsaitin
ayrılması nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da təhsil
xərclərinin 25%-ni təşkil edir.
Tabelikdə olan və mərkəzləşmiş xərclərdən
maliyyələşən təşkilatların saxlanılması,
həmçinin dövlət proqramlarının icrası və s. ilə
bağlı Təhsil Nazirliyinə 2011-ci ildə ayrılması
nəzərdə tutulmuş 396.089,0 min manat vəsaitin:
- 208.816,8 min manatını və ya 52,7%-ni təhsil
işçilərinin əməkhaqqı, əməkhaqqına üstəliklər və
əməyin ödənişi ilə bağlı digər xərclər;
- 4.065,0 min manatını və ya 1,0%-ni cari və
əsaslı təmir xərcləri;
- 103.751,9 min manatını və ya 26,2%-ni təhsil
müəssisələrinin maddi-texniki bazasının
möhkəmləndirilməsi və digər malların (iş və
xidmətlərin) satınalınması ilə bağlı xərclər;
- 24441,6 min manatını və ya 6,2%-ni ali
təhsil müəssisələrində dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının həyata keçirilməsi ilə bağlı
xərclər;
- 12.704,1 min manatını və ya 3,2%-ni kommunal
və kommunikasiya xidmətləri üzrə xərclər;
- 21.690,9 min manatını və ya 5,5%-ni təqaüd
xərcləri və digər sosial müavinətlər;
- 10.330, 3 min manatını və ya 2,6%-ni ərzaq
məhsullarının alınması xərcləri;
- 10.288,4 min manatını və ya 2,6%-ni sair cari
xərclər (dərmanların, sarğı ləvazimatlarının,
dəftərxana və təsərrüfat mallarının alınması,
mətbəə, mühafizə, ezamiyyə, yanacaq, nəqliyyat
xidməti, bank xərcləri və sair xərclər) təşkil
edir.
Təhsil sahəsində həyata keçirilən bir sıra
dövlət proqramlarının və xüsusi əhəmiyyətli
tədbirlərin icrası ilə bağlı Təhsil Nazirliyinin
2012-ci ilə proqnozlaşdırılan büdcəsinin 11,8
%-i həcmində və yaxud 46.753,1 min manat
məbləğində vəsait nəzərdə tutulmuşdur.
Həmin proqramların icrası və tədbirlərin həyata
keçirilməsi ilə bağlı 2012-ci ilə nəzərdə
tutulan vəsaitlər üzrə proqnoz göstəriciləri
aşağıdakı kimidir:
- 8.100,0 min manat respublikanın ümumi təhsil
məktəblərində oxuyan şagirdlərin pulsuz
dərsliklərlə təmin olunması üçün;
- 16.435,6 min manat Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin 10 iyun 2008-ci il tarixli 2856
nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş
"2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında
təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə
Dövlət Proqramı"nın icrası üçün;
- 257,0 min manat Azərbaycan Respublikası
Nazirlər Kabinetinin 3 fevral 2005-ci il tarixli
20 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan
Respublikasında xüsusi qayğıya ehtiyacı olan (sağlamlıq
imkanları məhdud) uşaqların təhsilinin təşkili
üzrə İnkişaf Proqramı (2005-2009-cu illər)"na
əsasən nəzərdə tutulan tədbirlər üçün;
- 748,5 "SOS Uşaq Kəndləri - Azərbaycan"
Assosiasiyası üzrə tədbirlərin icrası üçün;
- 1.364,0 min manat Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin 29 mart 2006-cı il tarixli 1386
nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan
Respublikasında dövlət uşaq müəssisələrindən
uşaqların ailələrə verilməsi (De-institusionalizasiya)
və alternativ qayğı Dövlət Proqramı
(2006-2015-ci illər)"nın icrası üçün;
- 300,0 min manat iqtisadi maarifləndirmə ilə
bağlı xərclər üçün;
-8.474,0 min manat "Azərbaycan Respublikasında
məktəbəqədər təhsilin yeniləşdirilməsi
Proqramı"nın icrası üçün;
-2.150,0 min manat məktəb kitabxanalarının maddi-texniki
bazasının möhkəmləndirilməsi və müasir
informasiya texnologiyaları ilə təchizatına dair
tədbirlər üçün;
- 1.698,0 min manat Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin 03 iyul 2007-ci il tarixli 2282
nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq olunmuş "Texniki
peşə təhsilinin İnkişaf Proqramı (2007-2012-ci
illər)"nın icrası üçün;
- 266,0 min manat Respublika Prezidentinin
müvafiq sərəncam və fərmanlarına əsasən gənc
istedadlara xüsusi təqaüdlərin ödənilməsi üçün;
- 1.000,0 min manat ilin ən yaxşı ümumi təhsil
məktəbi və ən yaxşı müəllim mükafatlarının
ödənilməsi üçün;
- 2.500,0 min manat ümumi təhsil məktəblərinə
tədris laboratoriya (fizika, kimya, biologiya)
avadanlıqlarının alınması üçün;
- 1.560,0 min manat "2009-2014-cü illərdə
Azərbaycanda şahmatın inkişaf etdirilməsi Dövlət
Proqramı"nın icrası üçün;
- 1.900,0 min manat "2010-2013-cü illərdə
Azərbaycan Respublikasının orta ixtisas təhsili
sistemində islahatlar üzrə Tədbirlər
Proqramı"nın icrası üçün.
Ali təhsildə aparılan maliyyə islahatının mövcud
vəziyyəti
Məlum olduğu kimi, ölkə Prezidentinin "Ali
təhsil müəssisələrində yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiq edilməsi barədə " 10 fevral
2010-cu il tarixli Fərmanına əsasən
2010-2011-ci tədris ilindən başlayaraq
Azərbaycan Respublikası ərazisində fəaliyyət
göstərən ali təhsil müəssisələrində dövlət
büdcəsinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirmənin
dövlət sifarişi əsasında adambaşına
maliyyələşdirmə prinsipi əsasında həyata
keçirilir.
Qeyd etməliyik ki, yeni maliyyələşmə
mexanizminin tətbiq edilməsi Azərbaycanın ali
təhsil sistemində yeni bir mərhələnin
başlanmasına təkan vermişdir.
Yeni mexanizmin tətbiqi ilə əlaqədar olaraq
Respublika Maliyyə Nazirliyinin müvafiq əmri ilə
təsdiq edilmiş bölgülərə əsasən müvafiq ali
təhsil müəssisələrində dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının həyata keçirilməsi məqsədilə 2010-cu
ildə 6081933 manat, 2011-ci ildə isə 24 574 033
manat vəsait dövlət sifarişi üzrə tələbə qəbul
etmiş ali məktəblərin hesabına köçürülmüş və bu
vəsaitlərin təyinatı üzrə xərclənilməsi ilə
əlaqədar həmin ali məktəblərə tapşırıqlar
verilmişdir.
Ali təhsildə yeni maliyyələşmə mexanizminin
tətbiqinə başlanılmasından keçən qısa müddət
ərzində bu istiqamətdə bir sıra ilkin müsbət
nəticələr əldə olunmuşdur. Belə ki, mülkiyyət
formasından və tabeçiliyindən asılı olmayaraq
bütün ali məktəblərin dövlət sifarişi üzrə
kadr hazırlığında iştirakı üçün bərabər imkanlar
yaradılmış, abituriyentlərin, həmçinin dövlət
sifarişi üzrə qəbul olmuş tələbələrin seçim
imkanları artırılmış, dövlət ali məktəblərinin
maliyyə müstəqilliyi və səlahiyyətləri
artırılmış, dövlət sifarişi üzrə kadr
hazırlığının yerinə yetirilməsi üçün dövlət ali
təhsil müəssisələrinə ayrılan büdcə
vəsaitlərinin ilin sonunda dövlət büdcəsinə
silinməməsinə nail olunmuş və digər bir sıra
müsbət nəticələr əldə edilmişdir.
Ali təhsildə yeni maliyyələşmə mexanizminin
tətbiqi ilə bağlı əldə olunan mühüm nəticələrdən
biri də dövlət ali təhsil müəssisələrində
ödənişli formada təhsil alan və ödənişdən azad
olunan məcburi köçkün statuslu tələbələrin
təhsil xərclərinin dövlət büdcəsinin vəsaiti
hesabına ödənilməsidir.
Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikasının
dövlət ali təhsil müəssisələrində ödənişli
əsaslarla təhsil alan məcburi köçkünlərin təhsil
xərclərinin ödənilməsi haqqında" cari ilin
sentyabr ayında imzaladığı Sərəncama əsasən
2011-2012-ci tədris ilindən etibarən dövlət ali
təhsil müəssisələrinin bakalavriat və
magistratura təhsil səviyyələrinə yeni qəbul
olunmuş və ödənişli əsaslarla təhsil alan
məcburi köçkün statusu olan Azərbaycan
Respublikası vətəndaşlarının təhsil müddəti
ərzində təhsil haqqı Azərbaycan Respublikası
Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 25 iyun tarixli
120 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş təhsil
xərcləri miqdarında dövlət büdcəsinin vəsaiti
hesabına ödənilir. Qeyd olunan Sərəncamın icrası
olaraq 2011-2012-ci tədris ilində dövlət ali
təhsil müəssisələrinə ödənişli əsaslarla qəbul
olmuş 1676 məcburi köçkün statuslu tələbənin
təhsil xərclərinin ödənilməsi məqsədilə 37
dövlət ali təhsil müəssisəsinə ümumilikdə
2750200 manat vəsait ayrılmışdır.
Lakin qeyd olunan müsbət nəticələrlə yanaşı yeni
maliyyələşmə mexanizminin tətbiqinin ilkin
mərhələsində ortaya çıxmış bir sıra problemlərin
həllinə ciddi zərurət yaranmışdır. Bununla
əlaqədar olaraq, ilk növbədə, dövlət sifarişi
üzrə hər bir təhsilalana düşən illik xərclərin
məbləğlərinin artırılması, bundan əlavə, oxşar
və eynitipli ixtisaslar üzrə bir təhsilalana
düşən təhsil xərclərinin miqdarının da yenidən
baxılaraq uyğunlaşdırılması, ali məktəblər üzrə
bəzi ixtisaslara olan inhisarçılığın aradan
qaldırılması, ali məktəblərin büdcədənkənar
vəsaitlərin idarə olunmasında səlahiyyətlərinin
artırılması, bu baxımdan büdcədənkənar
vəsaitlər üzrə gəlir və xərclər smetalarının
təsdiq edilməsi və il ərzində büdcədənkənar
vəsaitlər üzrə gəlir və xərclərin
dürüstləşdirilməsi prosedurlarının
sadələşdirilməsi, bu səlahiyyətlərin ali
məktəblərə verilməsi və ilin sonunda
büdcədənkənar vəsaitlər üzrə gəlirlərin dövlət
büdcəsinə silinməməsi və bu vəsaitin növbəti ilə
keçirilməsi ilə bağlı tədbirlərin görülməsi,
özəl ali təhsil müəssisələrinin dövlət
sifarişində iştirakının stimullaşdırılması,
eləcə də özəl ali təhsil müəssisələrinə dövlət
sifarişi üzrə kadr hazırlığının yerinə
yetirilməsi ilə bağlı ayrılan büdcə
vəsaitlərinin vergiyə cəlb edilməməsinin təmin
edilməsi kimi tədbirlərin reallaşdırılması
zəruri əhəmiyyət kəsb edir.
Ali təhsildə yeni maliyyələşmə mexanizminin
tətbiqi ilə bağlı qarşıya çıxan problemlərin
aradan qaldırılması məqsədilə Təhsil, Maliyyə və
İqtisadi İnkişaf nazirliklərinin birgə
əməkdaşlığı əsasında vaxtaşırı olaraq təkliflər
hazırlanır. Hazırda beynəlxalq və yerli
ekspertlərin iştirakı ilə bu istiqamətdə
əhəmiyyətli işlər aparılır.
Ümumiyyətlə, ölkəmizdə son illərdə əldə olunan
sürətli və davamlı sosial-iqtisadi inkişaf tempi
Azərbaycanın seçdiyi və əsası ümummilli
liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş
iqtisadi inkişaf modelinin kifayət qədər
mükəmməl olduğunu və bu inkişaf yolunun möhtərəm
Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən layiqli
şəkildə davam etdirildiyini bir daha təsdiq edir
və qarşıdakı dövr ərzində də ölkəmizin həm
təhsil, həm də digər sahələrdə yeni uğurlar
qazanacağına əsaslı zəmin yaradır.
Şahrza ƏLİYEV,
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
İqtisadiyyat şöbəsinin müdiri,
iqtisad elmləri üzrə fəlsəfə doktoru |
