|
(Əvvəli qəzetimizin 50-ci sayında)
 Bəzi
hallarda ilk peşə-ixtisas təhsili
müəssisələrində genişprofilli kadr hazırlığına
ikili münasibət səsləndirildiyinin şahidi oluruq.
Bizim liseydə 6 istiqamət üzrə - inşaat,
kompüter texnikası, mühasibatlıq, avtomobil
təmiri, ictimai iaşə və ticarət sahələri üzrə
peşə klassifikatoruna uyğun kadr hazırlığı
həyata keçirilir. Bütün dünyada birmənalı qəbul
olunur ki, peşə ixtisas təhsili ölkənin əmək
bazarının tələbatının çevik şəkildə təminatçısı
rolunu oynamalıdır. Belə olan təqdirdə, əgər bu
və ya digər ixtisasa real tələbat varsa, bunun
üçün müvafiq baza yaradıla bilirsə, niyə də
həmin sahələr üzrə kadr hazırlığı həyata
keçirilməsin? Məgər hamı hüquqşünas və ya həkim
olmalıdır? Bəs kiçik səviyyədən olan əsl iş
icraçılarının qısamüddətli tədris proqramları
çərçivəsində hazırlığını kim və harada həyata
keçirməlidir? Diqqət yetirin: bu ilin yay
aylarında bizim qəbul komissiyasına 320 qəbul (onlardan
5 qrupda 100 nəfər ödənişli əsaslarla) yerinə
qarşı 814 nəfər müraciət etmişdir. Onların
arasında valideynlərin iştirakı ilə test
imtahanları keçirdik. Bilik səviyyəsinə uyğun
aparılmış seçimin nəticəsində 500 nəfərə yaxın
yeniyetmə sənədlərini geri götürmək
məcburiyyətində qaldı. Deməli, həmin sayda
gənclərimiz ilk peşə-ixtisasına yiyələnmə
imkanından məhrum oldu. Digər bir tərəfdən isə
artıq biz yeni tədris ili üçün qəbul planlarının
formalaşdırılması məqsədilə əmək bazarını
öyrənirik. Əgər bu halda tələbat istiqamətləri
dəyişərsə, onda təminatçı tərəf kimi biz mütləq
çevik qaydada tədris bazasını təkmilləşdirməli,
kadr potensialını formalaşdırmalı, yeni ixtisas
hazırlığına doğru əməli addımlar atmalıyıq.
Məgər dünya ölkələrinin təcrübəsi məhz elə bu
modelə üstünlük vermirmi?
Qəbul üçün bizə müraciət edənlər arasında
apardığımız sorğu nəticələrinin təhlili də bəzi
məqamlardan xəbər verir. "Bizi hansı mənbədən
tanıdınız" sualına müraciət edənlərin 26 faizi
vaxtilə bu tədris müəssisəsini bitirənlərin
məlumatından, 21 faizi KİV-dən, 20 faizi
peşəyönümü üzrə iş aparılmış ümumtəhsil
məktəblərindən, 18 faizi İnternetdən, 13 faizi
liseyin yaşayış yeri üzrə ünvanda yerləşdiyindən
və müasir tədris bazası olduğundan, cəmi 2 faizi
isə təsadüf nəticəsində bizim liseyə
gəldiklərini bildirmişlər. Göründüyü kimi, bu
təhsil pilləsindəki ixtisaslara real maraq var.
Həmin maraq isə təbii ki, gələcəkdə əmək
bazarında məhz elə konkret ixtisas üzrə iş yeri
tapılma faktoru ilə səciyyələnir. Digər maraqlı
nəticə ondan ibarətdir ki, ötən tədris ili
ərzində tərəfimizdən həyata keçirilən bir sıra
institusional tədbirlər öz obyektiv nəticəsini
verir, texniki peşə təhsilinə olan sosial
tələbat "kortəbii diplom almaq məqsədindən,
peşəyə-ixtisasa yiyələnməyə" doğru
istiqamətlənir.
Bu məqamda bir əsas məsələyə də toxunmaq
vacibdir. Artıq sübuta yetirilmişdir ki, bütün
hallarda ictimai statusun qaldırılması prosesi
yalnız "sadədən mürəkkəbə doğru" olan yüksələn
xətt fəlsəfi prinsipinə uyğun aparıldıqda müsbət
nəticə əldə edilir. Bu mənada biz, ilk növbədə,
bütün ictimaiyyətə çatdırırıq ki, müasir təhsil
sisteminin ilk peşə-ixtisas təhsili pilləsində
köhnə "PTU" məfhumu leksikondan belə
çıxarılmışdır. Uzun illərdən bəri olan "texpeşə"
(proftex), artıq ixtisas statusu alaraq ilk
peşə-ixtisas təhsilinə çevrilmiş, təhsilin
ixtisas verilən 3 səviyyəsinin birinci
pilləsində qeyd olunmuşdur. Yeni təhsil
qanunvericiliyində göstərildiyi kimi, 18 nömrəli
Bakı Peşə Liseyində də müxtəlif sənətlər və
peşələr üzrə ixtisaslı işçi kadrları hazırlanır,
fəhlə yox! Bizim müəssisədə təhsilə yiyələnən
gənclər tələbə təqaüdü alır, onlar da ali və
orta ixtisas təhsilində olduğu kimi tələbə
biletinə malikdirlər. Məzunlarımız işəgötürən
təşkilatlarda ixtisas təhsili səviyyəsi üzrə ilk
peşə-ixtisas təhsili pilləsinin məzunu kimi,
demək olar ki, kiçik səviyyəli mütəxəssis kimi
qəbul edilirlər. İlk baxışdan son dərəcə sadə
görünən belə yanaşmada ictimai statusun
qaldırılması prinsipinin köklü əsası durur.
Bir çoxları belə düşünür ki, əgər biz - ilk
peşə-ixtisas təhsilinin iş icraçıları, əsas
prinsip kimi inkişafetdirici tədris mühitinin
yaradılmasını bəyan ediriksə, belə halda tərbiyə
konsepsiyasının zəruri müddəaları arxa plana
çəkilə bilər. Bu cür fikirlərlə qəti razılaşmaq
olmaz. Məlum olduğu kimi, təlim və tərbiyə
prosesinin vəhdəti təhsil qanunvericiliyində öz
əksini tapmışdır. Təlimlə tərbiyəni bir zəncirin
əsas həlqələri kimi xarakterizə etsək heç də
yanılmarıq.
İlk peşə-ixtisas təhsili sistemində təhsil
alanların aşağı səviyyəsi stereotipinin aradan
qaldırılması məhz elə tərbiyə konsepsiyasının
lazımı səviyyədə reallaşdırılması ilə birbaşa
bağlıdır. Aydın məsələdir ki, burada hərbi
vətənpərvərlik, fiziki tərbiyə, psixoloji xidmət
strukturlarının müasir tələblər səviyyəsində
fəaliyyəti son dərəcə vacibdir. "Müəllim -
tələbə" münasibətlərinin düzgün tənzimlənməsi
üzrə tərəfimizdən hazırlanmış tövsiyələr daim
diqqət mərkəzində saxlanılır. Valideynlərlə
qurulan təmaslar gedən proseslərdə onların
birbaşa iştirakının təminatına
istiqamətləndirilir. Bu mənada lisey üzrə
yaradılmış və 30 nəfər üzvü olan "Valideyn -
müəllim" Birliyinin fəaliyyəti son dərəcə müsbət
effekt verir. Tələbələrin valideynlərinin
fikirləri öyrənilir, onlar "açıq dərs"lərə dəvət
edilir, konkret hallarda qarşılaşdığımız konkret
problemin həlli ilə əlaqədar yeniyetmə gənc ilə
birgə iş aparılır.
Bu gün liseydə 43 nəfər valideyn himayəsindən
məhrum olmuş yeniyetmə təhsil alır. Onlarla
aparılan iş "İnsan Hüquqları klinikası" ilə
əlaqələndirilir. Klinikanın mütəxəssisləri
mütəmadi qaydada liseyə dəvət olunur, həmin
tələbələrlə treninqlər keçirilir. Hər tədris
ilinin başlanğıcında bu kateqoriyadan olan
tələbələrimizə müvafiq tədris ləvazimatları,
zəruri geyim əşyaları, lazımi kitab və
dərsliklər paylanılır, onların bir hissəsi
yataqxana ilə təchiz olunurlar. Tam məsuliyyətlə
demək olar ki, əgər biz - 18 nömrəli Bakı Peşə
Liseyinin bütün əməkdaşları, səylərimiz və
gərgin əməyimizlə uşağını vaxtilə atmış anaya
qarşı uzun illərdən bəri ürəyində nifrət
hisslərini yaşadan bir yeniyetmədə ana
məhəbbətinə inam oyada biliriksə, anası
azadlıqdan məhrum olmuş bir gənci onunla
görüşdürməyə nail oluruqsa, ciddi xəstəlik
tapmış bir tələbənin tam sağaldılmasını öz
imkanlarımızla təmin ediriksə, bir nəfər belə
təhsilalanı sağlam həyata qaytarmağı bacarırıqsa,
deməli, müstəqil həyata yeni qədəm qoymağa
hazırlaşanları düzgün yola istiqamətləndiririk.
Bu mənada, bir müəllim kimi biz özümüzü xoşbəxt
sayırıq. Mətni Pedaqoji Şurada bəyənilmiş "Müəllim
andı" içirik. Tələbələrimiz isə mətni Tələbə
Parlamenti tərəfindən qəbul olunmuş "Tələbə andı"
içirlər. Onlar dərslərə vahid tələbə formasında
gəlirlər.
Psixoloji xidmət sahəsində atdığımız real
addımlar daha önəmli hesab oluna bilər. Belə ki,
liseyin psixoloji xidmət strukturu Azərbaycan
Psixoloqlar Assosiasiyası və Bakı Pedaqoji
Kadrların İxtisasartırma və Yenidənhazırlanma
İnstitutunun psixologiya şöbəsi, eləcə də
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun psixologiya
kafedrasının əməkdaşları ilə əlaqəli iş aparır.
Əsas məqsədimiz ondan ibarətdir ki, pedaqoji
kadr heyətinin psixologiya elmi sahəsində
biliklərini daha da dərinləşdirək, tələbələr
üçün psixoloji xidmət lazımi səviyyədə qurulsun.
Bütün təhsil alanların və pedaqoji heyətin
temperament tipləri AYZENK sorğusunun tətbiqi
ilə aparılmış, nəticələr geniş təhlil olunmuşdur.
Uşaq hüquqları klinikası, Uşaq və gənclərin
sosial reabilitasiya Mərkəzi, SOS uşaq kəndləri
Assosiasiyasının Gənclərin güvənc şəbəkəsinin
liseydə həyata keçirdikləri layihədə 40 nəfərə
yaxın tələbəmiz iştirak etmişlər. Bu gün 15
nəfər tələbə, valideyn himayəsindən məhrum olmuş
yeniyetmələr də daxil olmaqla, GRBS MMC-nin
xətti ilə liderlik bacarıqları təliminə və
ingilis dili kurslarına cəlb edilmişlər.
Psixoloqlar Assosiasiyasının prezidenti xanım
E.Mirzəyeva tərəfindən müəllimlərimizlə xüsusi
treninqlər keçirilmişdir. Artıq onların hər biri
üçün müvafiq psixoqrammalar tərtib olunmuş,
nəticələr üzrə strateji fəaliyyətin
perspektivləri müəyyənləşdirilmişdir.
Fikrimizcə, liseyin ən əhəmiyyətli
göstəricilərindən biri davamiyyətin monitorinqi
ilə bağlıdır. Böyük nailiyyət kimi xüsusi
vurğulanmalıdır ki, lisey üzrə təhsilalanların
gündəlik davamiyyət göstəriciləri 92 - 94
faizdən aşağı düşmür. Davamiyyətin monitorinqi
İKT-nin tətbiqi ilə iki kompüter proqramı
çərçivəsində aparılır. Biz hər an konkret tələbə,
qrup və ümumi lisey üzrə 4 kateqoriyada (dərsə
gəlməyənlər, dərsdən yayınanlar, dərsə
gecikənlər və üzrlü səbəbdən dərs buraxanlar)
gündəlik, həftəlik, aylıq, rüblük, yarımillik və
illik məlumatları əldə etmək imkanı yaratmışıq.
Ədalət naminə qeyd olunmalıdır ki, bu səviyyənin
daim saxlanılması işində valideynlərimizin də
rolu az deyil. Artıq bu gün valideynlər
birmənalı şəkildə başa düşürlər ki, bizim
liseydə üzrsüz səbəbdən dərs buraxma barədə
mövcud reqlamentlərin şərtlərinə dəqiq əməl
olunur. Buna sadə bir misal göstərək. Yeni dərs
ilində heç bir üzrlü səbəb olmadan həddindən
artıq dərs buraxmış müxtəlif kursların 16 nəfər
tələbəsi Pedaqoji Şurada müvafiq müzakirələrdən
sonra liseydən xaric edilmiş, onlar barəsində
dərhal aidiyyəti üzrə rayon hərbi
komissarlıqlarına məlumatlar göndərilmişdir.
Liseydə "Qaynar xətt" xidməti (əlaqə tel.:
408-13-90 ) fəaliyyət göstərir. Bu xidmətə
edilən müraciətlərin dərhal təhlili aparılır,
müvafiq qərarlar qəbul olunur, verilən təkliflər
əksər hallarda nəzərə alınır.
İnternet saytımız (www.18bpl.com,
E-mail: BPL.18@mail.ru)
açılmışdır.
Liseyin ən yaxın zamanda akkreditasiyadan
keçirilməsi üçün tərəfimizdən Təhsil Nazirliyinə
rəsmi xahiş məktubu göndərilmiş və buna müsbət
cavab almışıq. Əminik ki, növbəti ilin may ayına
planlaşdırılan akkreditasiya prosesinin
yekununda biz həm əldə etdiyimiz nəticələrin
layiqli qiymətini ala biləcək, həm də
çatışmazlıqlarımız barədə daha dəqiq
məlumatlanacağıq.
Gördüyümüz işlər, əldə etdiyimiz nailiyyətlər
haqqında çox danışmaq, daha çox məlumatlar
vermək mümkündür. Lakin bütün sadaladıqlarımız
və konkret faktlara istinadən əldə olunmuş
nəticələrimiz, eləcə də inkişaf
tendensiyalarının şərhi oxucularda belə
təəssürat yaratmasın ki, 18 nömrəli Bakı Peşə
Liseyində heç bir problem yoxdur və biz artıq
hər şeyə nail olmuşuq. Əsla bu belə deyil! Təbii
ki, bizim də hələ öz müsbət həllini gözləyən
problemlərimiz var. Belə ki, liseyin əsas
korpusunda və həyətyanı sahəsində hələ də 7
qaçqın ailəsi yaşayır. Bu səbəbdən 400 kv. metr
sahədə fəaliyyət göstərə biləcək
auditoriyalarımız qaçqın və məcburi köçkün
ailələrinin istifadəsindədir. 1300 kv. metr
həyətyanı sahədən məqsədi üzrə istifadə etmək
imkanlarımız məhduddur. Lisey üçün idman
meydançasının qurulmasına real imkanlar hələ də
açılmır. İnternat-məktəbləri bitirdikdən sonra
təhsilini davam etdirmək üçün sənədləri liseyə
göndərilmiş bəzi gənclərin aylarla axtarışı
gözlənilən nəticəni vermir, onların bir qismi
daim dərslərdən yayınırlar. Mülki müdafiə və
yanğından mühafizə avadanlıqlarına olan real
tələbat hələ də tamlıqla ödənilməmişdir.
İstehsalat təlimi ustalarına olan kadr
tələbatının ödənilməsində yaranmış problemlər öz
həllini hələ də lazımınca tapmamışdır. "Kompüter
texnikasının sazlayıcısı" ixtisası üzrə
istehsalat təliminin keçirilmə obyektlərinin
müəyyənləşdirilməsində xeyli çətinliklərlə
üzləşirik. Bu məsələdə bir sıra müəssisələrin
maliyyə şərtlərini ortaya atması həmin problemin
həllinin uzanması ilə nəticələnir. Tam orta
təhsil bazasında qeyri-üzvi kimyanı yaxşı
mənimsəməyən, yaxud da xarici dilin ilk
anlayışlarını belə vaxtında öyrənməyən -
mənimsəməyən bir gəncə tədris planlarımızda bu
elm sahələrinin davamı kimi nəzərdə tutulmuş
üzvi kimya və ya xarici dil materiallarının
aşılanması xeyli dərəcədə çətinliklər yaradır.
Təbii ki, belə vəziyyət keyfiyyət
göstəricilərinə də öz mənfi təsirini göstərir.
Bu və ya buna bənzər problemlər var. Lakin biz
onların aradan qaldırılması üzrə gündəlik iş
aparırıq, perspektiv fəaliyyət üçün strateji
istiqamətləri müəyyənləşdiririk.
Gələcəyə nəzər baxımından perspektiv üçün bir
sıra əhəmiyyətli məsələlərin həllini qarşımıza
əsas məqsəd kimi qoymuşuq. Belə ki, ağırlıq
mərkəzinin təhsilalan olduğu əsas götürülməklə
məzmun islahatlarının davam etdirilməsi, zərurət
yaranan təqdirdə müvafiq korrektə planlarının
realizəsi ilə qiymətləndirmədə yeni
mexanizmlərin tətbiqi coğrafiyasının
genişləndirilməsi və bütün qruplarda
bacarıqların qiymətləndirilməsinə tamlıqla keçid,
milli dərsliklərin işlənib hazırlanması
prosesinin davam etdirilməsi, attestat alanların
sayının çoxaldılması, əmək bazarının tələbatı
öyrənilərək kadr hazırlığı prosesinin çevik
strukturunun yaradılması, Təhsil Nazirliyi ilə "KNAUF"
şirkətlər qrupu arasında imzalanmış memorandum
çərçivəsinin icrası, inkişafetdirici mühitlə
bağlı layihələrə aktiv qoşulma, işəgötürənlərlə
qarşılıqlı əlaqələrin daim gücləndirilməsi,
demokratik idarəetmə metodlarının qorunub
saxlanılması, kollektiv qərarçıxarma modelinə
daha çox üstünlük verilməsi, əlavə gəlir gətirmə
mənbələrinin artırılması, davamlı inkişaf üzrə
təminatın reallaşdırılması və sair bu səpgili
istiqamətlər tərəfimizdən gələcək illərdə
strateji fəaliyyətimizin əsası kimi qəbul
edilmişdir. Bütün bunlar, ilk növbədə, İnkişaf
Proqramının lazımınca icrasına yerlərdə, konkret
halda isə 18 nömrəli Bakı Peşə Liseyində nail
olma vəzifələrinin məsuliyyətindən irəli gəlir.
Birmənalı şəkildə aydındır ki, ilk peşə-ixtisas
təhsili sisteminin inkişaf etdirilməsi üzrə
ümumi respublika miqyasında aparılan məqsədyönlü
işlər bu istiqamətdə gedən proseslər, həmçinin
də müəssisələrarası sağlam rəqabət üçün geniş
şərait yaradır. Biz yaxşı başa düşürük ki, artıq
dövlət sifarişi üçün iddia yalnız müasir məzmunu
təmin edən, əmək bazarının tələbatını ödəyə
bilən müəssisələr tərəfindən qaldırıla bilər. O
tədris müəssisəsi ki, müasir tələblərə cavab
verəcək, ölkə başçımız cənab İlham Əliyevin
sözləri ilə desək, "Təbii sərvətlərimiz insan
kapitalına çevriləcək", onda büdcə vəsaitləri də
məhz elə həmin istiqamətə yönəldiləcəkdir.
Rəhim AĞAMALIYEV,
18 nömrəli Bakı Peşə Liseyinin direktoru |
|
