Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı

Təhsil sistemi 

Ərəbistan yarımadasında yerləşən Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı zəngin təbii ehtiyatları, yüksək inkişaf səviyyəsi və özünəməxsus ənənələri ilə nəinki Şərqdə, eləcə də bütün dünyada fərqlənən bir ölkədir. Olduqca geniş iqtisadi potensialı digər sahələrlə yanaşı, ölkə təhsilinin tərəqqisində də özünü büruzə verir.

Ölkədə 1925-ci ilədək heç bir dünyəvi məktəb olmadığı halda, sonrakı 25 ildə təhsil sahəsi ən yüksək inkişaf səviyyəsinə yüksəlib. 1953-cü ildə ilk dövlət təhsil idarəetmə qurumu olan Maarif Nazirliyi yaradılıb.

1970-ci ilə qədər ölkədə 3,3 min məktəb və kollec fəaliyyət göstərirdi. XXI əsrin əvvəllərində onların sayı 24 mini keçdi.

Ölkənin təhsil sistemi məktəbəqədər, ibtidai, natamam orta, orta və ali təhsil pilləsini əhatə edir. Təhsil sisteminə müvafiq pillələr üzrə Təhsil Nazirliyi, Ali Təhsil Nazirliyi, Texniki və Peşə Təhsili Korporasiyası rəhbərlik edir.

Bütün səviyyələr üzrə təhsil pulsuzdur. Yalnız özəl məktəblərdə təhsil haqqı müəyyənləşdirilib.

Təhsil sistemində gender bərabərliyi ciddi qorunmaqla, qızlar və oğlanlar ayrı-ayrı məktəblərdə təhsil alırlar. 1960-cı ildə müstəqil qurum kimi Qızların Təhsili üzrə Baş İdarə yaradılıb. Qız məktəbləri 1961-ci ildən fəaliyyət göstərir. 2002-ci ildən Təhsil Nazirliyinin nəzdində fəaliyyət göstərən Qızların Təhsili üzrə Baş İdarə müvafiq tədris proqramlarının və kurikulumların hazırlanmasına cavabdehlik daşıyır. Bu idarənin yaradılması qızların təhsilə cəlb olunması istiqamətində əsaslı dönüş yaradıb.

Aparılan davamlı islahatlar nəticəsində təhsilə cəlb olunan qadınların sayı ilbəil artmağa başlayıb. Buna baxmayaraq, mühəndislik, jurnalistika, hüquq, memarlıq sahələri üzrə qadınların təhsil almasına qadağalar qoyulub. Lakin tədricən bu qadağalar qismən də olsa, aradan qaldırılır. Məsələn, əvvəllər qadınların hüquq ixtisasına yiyələnməsi yasaqlanırdı. Son illərdə gender problemləri üzrə ixtisaslaşan qurumlar əsaslandırdılar ki, öz həmcinslərinə hüquqi yardım etmək üçün qadınlar ədliyyə sistemində işləyə bilərlər. Bu məsələ müsbət həllini tapdığı üçün 2008-ci ildə qadınların ilk qrupu hüquq ixtisası üzrə ali təhsilini başa vurdu.

Dünya Bankının statistik məlumatlarına görə, Səudiyyə Ərəbistanında ali təhsilli qadınların sayı İordaniya, Livan və Tunisdə ali təhsil almış qadınların sayına nisbətən daha çoxdur. Kraliça Nora bint Abdul Rahman Universiteti Səudiyyə Ərəbistanının ilk, dünyanın isə ən böyük qızlar universitetidir.

Hökumət qadınların təhsilinə yüksək diqqət yetirir. Odur ki, qızlar məktəblərinin sayı oğlanlar məktəblərinin sayına nisbətən daha sürətlə artmaqdadır.

Ölkənin ali təhsil müəssisələrində oxuyan tələbələrin 58 faizini qadınlar təşkil etsə də, onların yalnız 14 faizi müxtəlif sahələrdə çalışırlar. Onu da qeyd edək ki, Səudiyyə Ərəbistanında qadınlar işçi qüvvəsi kimi daha çox təhsil və səhiyyə sektorunda təmsil olunurlar. Məşğul qadınların 95 faizi dövlət müəssisələrində, cəmi 5 faizi isə özəl sahələrdə işləyir.

Təhsilin bütün səviyyələrində tədris kurikulumlarının böyük bir hissəsi İslam dininin vacib prinsiplərinin təliminə həsr olunub. Dövlət şagird və tələbələri pulsuz dərslik və tibbi xidmətlə təmin edir.

Hökumətin təhsil sisteminə göstərdiyi qayğı təhsil sektorunun davamlı inkişafına zəmin yaradıb. Hər il təhsil sahəsinə ayrılan büdcə vəsaitləri artırılır. Ölkədə təhsilə iqtisadi inkişafın əsas hərəkətverici qüvvəsi kimi yanaşılır. 1969-cu ildə Səudiyyə Ərəbistanı Nazirlər Şurası tərəfindən təsdiq edilmiş Təhsil Strategiyası Sənədi təhsilin əsas məqsədlərini özündə əhatə edən və təhsil sisteminin gələcək inkişafını müəyyənləşdirən fundamental sənəddir.

Səudiyyə Ərəbistanı təhsil sistemində tətbiq edilən kurikulumlar sosial-iqtisadi dəyişikliklərə, texnologiyanın inkişafına cavab olaraq daim təkmilləşdirilir. Kurikulumların hazırlanmasına Təhsil Nazirliyinin nəzdindəki Milli Komitələr cavabdehlik daşıyır. Bu komitələr Təhsilin inkişafı şöbəsinə kurikulumlarla bağlı təkliflər verir, ayrı-ayrı təhsil pillələrində tədris olunan fənləri nəzərdən keçirir və müvafiq araşdırmalar aparırlar.

Bütün məktəblər hökumət tərəfindən informasiya-kommunikasiya texnologiyaları ilə təchiz edilib. İbtidai təhsil pilləsinin ilk sinfindən etibarən tədrisdə kompüterlərin tətbiqinə geniş yer verilir. Məktəblərdə İslam dininin, ərəb dilinin və Quranın öyrədilməsi üçün xüsusi kompüter proqramlarından istifadə olunur.

Şagirdlər 6 il ibtidai, 3 il natamam orta, 3 il orta təhsil alır. Tam orta təhsilli məzunlar ali məktəblərdə oxumaq hüququ qazanırlar.

Dərs ili sentyabrın 1-dən başlanır və 9 ay davam edir. Ölkədə müəllim- şagird nisbəti dünyada ən yaxşı göstəricilər səviyyəsindədir.

Səudiyyə Ərəbistanında özəl təhsil müəssisələri bütün səviyyələr üzrə dövlət təhsil sisteminin fəaliyyətinə dəstək verir. Təhsil Nazirliyinin Özəl Təhsil üzrə Baş İdarəsi qeyri-dövlət ümumi təhsil müəssisələrinə nəzarət edir. Dövlət özəl təhsil müəssisələrini pulsuz dərsliklər və illik maliyyə vəsaiti ilə təmin edir. Hər bir özəl məktəbin direktoru nazirlik tərəfindən təyin edilir və onların əməkhaqları dövlət hesabına ödənilir.

XX əsrin ikinci yarısına qədər Səudiyyə Ərəbistanında xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar təhsilə cəlb olunmayıb. Yalnız valideynlər belə uşaqların təhsil almasına şərait yaradıblar.

1958-ci ildə gözdən əlil uşaqlar üçün "elmi institutlar" adlı təhsil müəssisələri fəaliyyətə başlayıb. Bununla da ölkədə xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların bir qrupunun təhsil almasına şərait yaranıb.

1960-cı ildə dövlətin dəstəyi ilə gözdən əlil oğlan tələbələr üçün Əl-Nur İnstitutunda xüsusi təhsil proqramının tətbiqinə başlanılıb. 1962-ci ildə gözdən əlil, eşitmə və zehni qüsurlu tələbələr üçün təhsil xidmətlərinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə Təhsil Nazirliyinin nəzdində Xüsusi təlim şöbəsi yaradılıb. Zehni qüsurları olan oğlan tələbələr üçün ilk xüsusi təhsil proqramının tədrisinə 1971-ci ildə Əl-Tərbiyə Əl-Fikriyə İnstitutunda başlanılıb.

Əməl İnstitutunda eşitmə qüsurları olan tələbələr üçün xüsusi təhsil proqramları tədris olunur. 1964-cü ildən isə gözdən əlil qız və oğlan tələbələr üçün təhsil müəssisələri fəaliyyət göstərir.

Hazırda Səudiyyə Ərəbistanında gözdən əlil uşaqlar üçün 10, eşitmə qüsurları olanlar üçün 28, əqli qüsurlu uşaqlar üçün isə 16 təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir.

Məlum olduğu kimi, inkişaf etmiş ölkələrdə təhsil sektoruna ümumi daxili məhsulun təxminən 5 faizi həcmində vəsait yönəldilir. Səudiyyə Ərəbistanı Krallığında isə bu göstərici 9 faiz təşkil edir. 

Məktəbəqədər təhsil 

Səudiyyə Ərəbistanında məktəbəqədər təhsil rəsmi təhsil pilləsi hesab edilmir. Əsasən, 3-5 yaşlı uşaqlar məktəbəqədər təhsilə cəlb olunur.

İbtidai məktəbin I sinfinə qəbul zamanı məktəbəqədər təhsil almayan uşaqlara heç bir məhdudiyyət qoyulmur. Hökumətin maddi və texniki dəstəyi ilə özəl məktəbəqədər təhsil müəssisələri də fəaliyyət göstərir.

Məktəbəqədər təhsil pilləsində uşaqlara yazı vərdişləri aşılanır və Quran ayələri öyrədilir. Eyni zamanda uşaqların hərtərəfli psixoloji və zehni inkişafına zəmin yaradan digər biliklərin tədrisinə də yer verilir.

Statistikaya görə, 2009-2010-cu tədris ilində ölkədə 1521 məktəbəqədər təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərib. Bu müəssisələrdə 106301 uşaq təhsil alıb. Bu göstərici Səudiyyə Ərəbistanında uşaqların məktəbəqədər təhsilə cəlb olunma göstəricisinin təxminən 10,8 faizi təşkil etdiyini deməyə əsas verir. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində 10 min 337 müəllim, 2 mindən çox inzibati işçi çalışır. 

İbtidai təhsil 

Səudiyyə Ərəbistanında 6 yaşı tamam olmuş uşaqlar ibtidai təhsilə başlaya bilərlər. İbtidai təhsil pilləsi 6 il davam edir. Bütün dövlət ibtidai məktəbləri gündüz təhsil müəssisələridir.

Qızlar müvafiq daxili qaydaların ciddi qorunduğu təhsil müəssisələrində ayrıca təhsil alırlar. Onu da qeyd edək ki, ölkədə ilk qızlar məktəbi 1964-cü ildə tikilib. Artıq ötən əsrin sonlarından ölkənin demək olar ki, bütün bölgələrində qızlar məktəbi fəaliyyət göstərir.

İbtidai təhsil pilləsini başa vuran şagirdlər imtahan verməlidirlər. İmtahanlardan uğurla keçən şagirdlərə İbtidai Təhsil Sertifikatı təqdim olunur. Bu sənəd növbəti siniflərdə oxumaq üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Statistikaya görə, 2009-2010-cu tədris ilində ölkədəki 13 min 602 ibtidai məktəbdə 2 milyon 493 min 125 nəfər şagird təhsil alıb. Onların 1 milyon 227 min 699 nəfəri qızlardan ibarət olub. İbtidai məktəblərdə çalışan müəllimlərin ümumi sayı 223 min 511, inzibati heyətin sayı isə 11 min 673 nəfər təşkil edib.

Onu da qeyd edək ki, Səudiyyə Ərəbistanında məktəbyaşlı bütün uşaqların 99 faizi ibtidai təhsil pilləsinə cəlb olunur. 

Tam orta təhsil 

Tam orta təhsil mərhələsi 2 pilləyə bölünür. Hər ikisi 3 illik olan natamam orta təhsil və orta təhsil pillələri tədris proqramlarına görə bir-birindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir.

İbtidai təhsil pilləsini uğurla başa vuran şagirdlər təhsillərini natamam orta təhsil pilləsində davam etdirirlər. Həm natamam orta təhsil, həm də orta təhsil pillələrində şagirdlərin biliyi ildə iki dəfə keçirilən imtahanlar vasitəsilə qiymətləndirilir. Bu imtahanlar Təhsil Nazirliyi tərəfindən təşkil edilir.

2009-2010-cu tədris ilində ölkədə 7 min 910 natamam orta məktəb fəaliyyət göstərib. Onların 3 min 780-i qızlar, 4 min 130-u isə oğlanlar üçün təyin olunmuş təhsil müəssisələri olub. Natamam orta təhsil müəssisələrində oxuyan 1 milyon 188 min 342 nəfər şagirddən 553 min 415 nəfərini qızlar təşkil edib. Həmin məktəblərdə çalışan müəllimlərin ümumi sayı 117 min 370, inzibati heyətin sayı isə 6 min 289 nəfər olub.

Orta təhsil ümumi təhsil mərhələsinin sonuncu pilləsi hesab edilir. Natamam orta təhsil pilləsini bitirən şagirdlər təhsillərini ümumi, dini və ya peşəyönümlü orta məktəbdə davam etdirmək imkanı əldə edirlər.

Peşəyönümlü orta məktəblərdə sənaye, kommersiya, kənd təsərrüfatı sahələri üzrə texniki və peşə hazırlığı həyata keçirilir. Bu məktəblərdə də təhsil müddəti 3 ildir.

2009-2010-cu tədris ilinin statistik məlumatlarına görə, ölkədə 2 min 440 qızlar, 2 min 469 oğlanlar üçün məktəb fəaliyyət göstərib. Orta təhsil müəssisələrində oxuyan 1 milyon 096 min 174 şagirdin 490 min 112 nəfərini qızlar təşkil edib. Orta təhsil müəssisələrində 99 min 753 nəfər müəllim, 4 min 756 nəfər inzibati işçi çalışıb.

Təhsilə cəlb olunan qızların sayı qismən azlıq təşkil etdiyi üçün oğlanlar arasında savadlılığın səviyyəsi 89,1 faiz olduğu halda, qızlar arasında bu göstərici təxminən 79,4 faizə bərabərdir. Ancaq aparılan islahatlar nəticəsində təhsil alan qadınların sayı ilbəil artmaqdadır. Orta məktəblərdə hər il oğlanların sayı 6,7, qızların sayı isə 11,2 faiz artır. Səudiyyə Ərəbistanında məzunlara verilən orta təhsil haqqında attestatlar ABŞ, Avropa və bütün ərəb ölkələrində tanınır. 

Texniki peşə təhsili 

Səudiyyə Ərəbistanında texniki peşə təhsilinə Texniki və Peşə Təhsili Korporasiyası cavabdehlik daşıyır. Texniki və Peşə Təhsili Korporasiyası ölkənin əmək bazarının müvafiq ehtiyaclarını müəyyənləşdirir və buna uyğun olaraq fəaliyyətini qurur.

Texniki peşə təhsili sistemi ümumilikdə sənaye, kommersiya və kənd təsərrüfatı kimi 3 kateqoriyaya ayrılır. Texniki peşə təhsili müəssisələri sırasına texnologiya kollecləri, ali texniki qızlar institutları və peşə institutları daxildir.

Texniki peşə təhsili müəssisələrində sub-bakalavr (Azərbaycandakı orta ixtisas təhsilinə uyğun) pilləsi üzrə kadrlar hazırlanır. Təhsil müddəti 3 ildir. Texnologiya kollecləri texniki sahələr üçün ixtisaslı işçilər hazırlayır. Ölkədə təxminən 35-ə yaxın belə təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir.

Ali texniki qızlar institutlarında qadınların müxtəlif texniki peşə sahələri üzrə ixtisaslara yiyələnməsi üçün geniş imkanlar mövcuddur. Həmin tədris ocaqları istehsal müəssisələri ilə sıx təmasda fəaliyyət göstərirlər.

Peşə institutlarında tədris proqramları yerli əmək bazarının tələblərinə uyğun olaraq müəyyənləşdirilir. Ölkə üzrə fəaliyyət göstərən 63 peşə institutunun yetişdirdiyi kadrlara artan tələbat bu tədris ocaqlarının səviyyəsindən və nüfuzundan xəbər verir. 

Ali təhsil 

Ölkənin ali təhsil sisteminə nəzarət edən Ali Təhsil Nazirliyinin tabeliyində bir sıra qurumlar fəaliyyət göstərir. Ali Təhsil Şurası, Akademik Akkreditasiya və Qiymətləndirmə üzrə Milli Komissiya belə qurumlardandır.

Ali Təhsil Şurası ölkənin ali təhsil sisteminə nəzarət edən ali orqandır. Şuranın əsas məqsədi ali təhsil islahatlarının müvafiq strategiyaya uyğun həyata keçirilməsi, ali təhsilin genişləndirilməsi, universitetlər arasında əməkdaşlığın təmin edilməsi, elmin və tədqiqatın inkişafının stimullaşdırılmasından ibarətdir. Akademik Akkreditasiya və Qiymətləndirmə üzrə Milli Komissiyanın əsas fəaliyyət istiqaməti ali təhsil müəssisələrinin və onların təklif etdiyi proqramların akkreditasiyasını həyata keçirməkdir.

Ölkədə humanitar və sosial elmlər sahələri üzrə ali təhsil proqramları 4 illikdir. Tibb, mühəndislik və əczaçılıq sahələri üzrə ali təhsil müddəti isə 5-6 il davam edir.

Səudiyyə Ərəbistanında 32 universitet fəaliyyət göstərir. Onlardan 24-ü dövlət, 8-i isə özəl ali təhsil müəssisəsidir.

Statistik məlumatlara görə, ölkənin ali təhsil müəssisələri tələbələrinin sayı 636 min 245 nəfərdir. Ölkə üzrə ali təhsilə cəlb olunma göstəriciləri ilbəil artır.

Ölkədə ali təhsil sisteminin özünəməxsus inkişaf tarixi var. Şəriət elmlərini öyrənən ilk müasir ali təhsil müəssisəsi 1949-cu ildə Məkkədə yaradılıb. 4 il sonra bu şəhərdə Pedaqoji İnstitut, Ər-Riyadda isə Şəriət İnstitutu açılıb.

1957-ci ildə Kral Səud Universiteti yaradılıb. Kral Səud Universitetinin təsis olunması ölkədə müasir dünyəvi ali təhsil sisteminin tətbiqinin başlanğıcı hesab edilir. Bu ali təhsil müəssisəsi Fars körfəzi regionunda və ərəb ölkələrində ilk universitetdir.

Kral Səud Universitetində filologiya, pedaqoji, təbiət elmləri, idarəetmə, əczaçılıq, tibb, mühəndislik, aqrar mühəndislik, stomatologiya, tətbiqi sənət, uçot və informasiya, planlaşdırma, ərəb dili, xarici dillər və digər fakültələr fəaliyyət göstərir.

1970-ci ildə yaradılmış Kral Fəhd adına Neft və Minerallar Universitetində sırf neft sənayesi, energetika, geologiya sahələri üzrə mütəxəssislər hazırlanır. Bu ali məktəbin məzunları əsasən, ABŞ-Səudiyyə müştərək şirkəti olan "Saud-ARAMKO"nun müəssisələrində çalışırlar.

Ölkənin digər nüfuzlu ali məktəbləri sırasında Mədinə şəhərində əsası qoyulmuş İslam Universiteti (1961) və Ciddə şəhərində fəaliyyət göstərən Kral Abduləziz Universitetinin (1961) adlarını çəkə bilərik. Taibba Universiteti, Qassim Universiteti və Taif Universiteti də yüksək səviyyəli tədris imkanları ilə tanınan ali məktəblərdəndir.

Ölkənin demək olar ki, bütün kollec və universitetlərində təbiət elmləri, texnologiya, hərbi, ilahiyyat, tibb və digər ixtisaslar üzrə kadrlar hazırlanır. İslam dini və ilahiyyat elmi istiqamətində ixtisaslaşmış ali məktəblərin sayı nisbətən çoxluq təşkil edir. Quranın öyrənilməsi, şərhi, təfsiri, hafizlik və İslam ənənələrinin gündəlik həyata tətbiqi müvafiq ali təhsil proqramlarının əsas hissəsini təşkil edir. Dinin tədrisi bütün universitetlərdə icbari qaydada həyata keçirilir. 

Əlavə təhsil 

Yaşlıların təhsili Səudiyyə Ərəbistanının təhsil sisteminin mühüm bir hissəsini təşkil edir. Ölkədə əhalinin savadlılıq səviyyəsinin artırılması və hamı üçün bərabər təhsil imkanlarının təmin edilməsi məqsədilə çoxsaylı yaşlıların təhsili mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Ucqar ərazilərdə yaşayan yaşlılar üçün hökumət tərəfindən üç aylıq intensiv təhsil kursları təşkil edilir.

Ölkədə ixtisasartırma təhsilinə də xüsusi diqqət yetirilir. Bu istiqamətdə görülən işlər təhsilin bütün səviyyələri üzrə tədrisin keyfiyyətinin yüksəlməsinə, müəllimlərin peşəkarlığının artırılmasına əlverişli zəmin yaradır.

İbtidai sinif müəllimlərinin hazırlığı ölkənin müəllim hazırlığı kolleclərində aparılır. Kişilər üçün 18, qadınlar üçün 102 ibtidai sinif müəllimlərinin hazırlığı kolleci fəaliyyət göstərir.

Orta məktəb müəllimlərinin hazırlığı Kral Abduləziz və Kral Səud Universitetlərinin pedaqoji fakültələrində, ali məktəb müəllimlərinin hazırlığı isə Kral Abduləziz Universitetinin Müəllim Hazırlığı və Təlimin İnkişafı Mərkəzində həyata keçirilir. 

Təhsilin idarə olunması 

Qeyd etdiyimiz kimi, ölkənin təhsil sistemi Təhsil Nazirliyi, Ali Təhsil Nazirliyi və Texniki və Peşə Təhsili Korporasiyası tərəfindən idarə olunur. Lakin strateji baxımdan təhsilin idarə olunması mərkəzləşdirilmiş qaydada həyata keçirilir. 1963-cü ildə təsis olunmuş Təhsil Siyasəti üzrə Ali Komitə Səudiyyə Ərəbistanında təhsil sisteminə nəzarət edən ən ali orqandır.

Təhsil Nazirliyi ümumi təhsil, xüsusi təhsil və yaşlıların təhsili sahəsinə cavabdehlik daşıyır. Ali Təhsil Nazirliyi ali təhsil, müəllimlərin təhsili və ixtisasartırması sahələri üzrə məsuldur. Texniki və Peşə Təhsili Korporasiyası isə texniki və peşə təhsili müəssisələrinin idarə olunması işini yerinə yetirir.

Dərslik siyasəti müəyyənləşdirilərkən hər üç dövlət qurumunun təklifləri nəzərə alınır. Kurikulumlar, dərsliklər və dərs vəsaitləri bütün ölkə üzrə vahid strategiya əsasında hazırlanır və vahid meyarlara cavab verir. 

Beynəlxalq əməkdaşlıq 

Səudiyyə Ərəbistanı təhsil sahəsində bir çox ölkələrlə səmərəli əlaqələrə malikdir. Bu baxımdan tələbə mübadiləsi istiqamətində daha nəzərəçarpan uğurlar qazanılıb.

2005-ci ildə ölkə rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə gənclərin inkişaf etmiş Qərb ölkələrinin qabaqcıl ali məktəblərində təhsil almasına dair təqaüd proqramı elan edilib. Həmin təqaüdlər təhsil və yaşayış xərclərini əhatə edir. Təkcə 2007-2008-ci tədris ilində 5000 nəfər səudiyyəli tələbə bu təqaüd proqramı hesabına xaricdə təhsil alıb.

Xaricdə təhsil almaq istəyən tələbələr əsasən Kanada, ABŞ, Böyük Britaniya, Avstraliya, Yeni Zelandiya, İsveçrə, Fransa və Almaniyanın ali məktəblərini seçirlər. Proqram çərçivəsində təkcə Böyük Britaniyada 15000 nəfər tələbə təhsil alıb ki, onların da 25 faizini qızlar təşkil edir. 

MÜQAYİSƏLİ STATİSTİKA

Bəşarət MƏMMƏDOV,

Ramil HÜSEYNOV 

Yazının hazırlanmasında Səudiyyə Ərəbistanının Təhsil Nazirliyi, Ali Təhsil Nazirliyi, eləcə də Texniki və Peşə Təhsili Korporasiyasının rəsmi məlumatlarından istifadə olunub.