Çox uzun müddət üçün adətən insan xoş xatirələri qoruyub saxlamaq istəyir. Mənim də belə xoş xatirələrim çoxdur. Ancaq heç zaman unuda bilmədiyim və unutmaq istəmədiyim dəhşətli müharibə haqqında acı xatirəmi nəinki unutmaq istəyirəm, hətta onun ən kiçik detallarını da mühafizə edib saxlamağa səy göstərirəm. Müharibə başlayanda hələ məktəbə getmirdim, ancaq doğru deyirlər ki, uşağın yaddaşı güclü olur. Bəlkə də uşaqlıqda ata-anasını erkən itirmiş və atamın oğlu kimi saxladığı əmim oğlu Məhərrəmin əsgərliyə getməsini o vaxt yaşlı olan adamlar sonradan mənim kimi xatırlamırlar.

Bütün Azərbaycanın rayonlarında olduğu kimi, Kürdəmirin də hərbi komissarlığının qarşısında övladlarını və qohumlarını faşizmə qarşı  müharibəyə yola salmağa çoxlu adamlar toplaşmışdılar.

Komissarlıq qarşısında olanların  arasında atam, anam da mənimlə əmim oğlu Məhərrəmi hərbi xidmətə yola salmağa gəlmişdilər.

Əmim oğlu ilə o qədər dərin ünsiyyətdə idim ki, hərbi komissarlığın qarşısında ondan ayrılmaq istəmədiyimdən məni aldadıb ata mindirdilər və evimizə gətirdilər. Əmimoğlu əsgəri xidmətini Belarusiyanın Bobruyski rayonunda keçirirdi. Biz isə günləri sayırdıq. O, əsgər gedənə kimi ailəmiz gününü şənliklə keçirirdi. Məhərrəm gedəndən sonra ailəyə sükut gəldi. Atam Siracəddin kəndimizin nüfuzlu adamlarından sayılırdı. Elə buna görə də o, öz qəmini təklikdə çəkirdi. Evdə tək olanda ağlayırdı. Biz görməyək deyə, "Gözümə tüstü doldu, ona görə gözüm yaşarır", - deyirdi. Ancaq mərhum bacım Səbirə onu bilirdi deyə, atamı tək buraxmırdı. Anam Xatın təbiətcə sakit qadın olsa da, Məhərrəmin şəklinə və onun qızı Məhbubəyə baxan zamanlar daha çox ağlayırdı. Mən isə həmişə onun nə vaxt gələcəyini soruşurdum. Əvvəlcə dediyim kimi, Məhərrəm Belarusiyanın Babruyski şəhərində xidmət edirdi və çox tez-tez evə, anama və Səbirəyə məktub yazırdı. O, o qədər həyalı idi ki, kənddə poçtalyon bildirər deyə, həyat yoldaşı Həmidəyə ayrıca məktub yazmazdı. Səbirənin vasitəsilə öz sözünü və sorğusunu çatdırardı.

Xidmətini başa vurub evə qayıtmasına az qalırdı. Atam ondan bir məktub aldı və oxuyub çox bikeflədi. Atam bu məktubdan bir qədər əvvəl ona yazmışdı ki, sənə ev tikdirirəm.

Məhərrəm yazırdı: "Əmi, yazırsan ki, sənə ev tikdirirəm. Əmi, tikdirmə, günümüz çox pis yerdə axşamladı. Sonra mənim üçün tikdirdiyin ev sənin üçün gözdağı olar".

Məhərrəm bu məktubu təxminən 1941-ci ilin aprel ayında yazmışdı. Onun xidmət vaxtı isə sentyabrda başa çatırdı.

Müharibə başlanan vaxta kimi atam evi tikdirdi. Əmim oğlu 27 milyonluq sovet adamlarından biri kimi müharibədən qayıtmadı. Atam, anam, bacılarım vəfat edənə kimi, mənə və qızı Məhbubəyə isə indiyə kimi atamın əmim oğlu üçün tikdirdiyi ev gözdağı oldu. Atam Məhərrəm həsrətinə dözə bilməyib, bizi həyatda körpə qoyub dünyasını dəyişdi. Mən hər dəfə "Tütək səsi" filminə baxarkən İsfəndiyar obrazında atamı təsəvvür edib ağlayıram.

Dəhşətli müharibə başa çatdı. Onunla birlikdə xidmət etmiş Ataxan Xələfov kəndə qayıtdı. Onun dediyinə görə, Məhərrəmlə 1943-cü ilin sentyabrına qədər bir alayda xidmət edib. Sentyabr günlərinin birində qızğın vuruşmada o, Məhərrəmdən ayrı düşüb və sonra görüşməyiblər.

Bax, budur mənim bu acı və qoruyub saxlamaq istədiyim xatirəm. Elə bilirəm ki, həmin xatirəni unutsam, mən yaşamaram. Kimin belə xatirəni unutmağa haqqı var?

Ancaq uşaqlıq xatirəmə qələbənin olacağı çox möhkəm daxil olmuşdu. Belə də oldu, müharibə qurtardı. Bu xəbəri ilk dəfə eşidənlərdən Alcan adlı oğlanla mən olduq. Kürdəmirə bazara gedərkən 1945-ci il mayın 8-də müharibənin qurtardığını eşitdik. Dəmiryol keçidindən kəndə qədər təxminən 10 kilometrlik yolu qaça-qaça gəlib kəndə xəbər verdik.

Müharibəyə gedənlərdən sağ qalanlar qayıtdılar. Həlak olan və əsir düşənlər qayıtmadılar. Qayıtmayanlar arasında əmim oğlu Məhərrəm də həsrətli gözlərimizi yolda qoydu. İndi bu yaşımda, müharibədən 65 ildən çox vaxt keçir, hələ də mən cavan əmim oğlu, əzizimiz Məhərrəmi (Məhəri) gözləyirəm. Elə bilirəm ki, mən yaşlaşsam da, Məhərrəm cavan qalıb.

Aman Allah, fikrimcə, bütün əzab-əziyyət dözülən olsa da, həsrətli intizar dözülməzdir.

Tacəddin VAHİDOV,
ADPU-nun  dosenti,
pedaqoji elmlər üzrə
fəlsəfə doktoru, respublikanın qabaqcıl təhsil işçisi